Sefanja 3:14-20 (Johan Rossouw)

17 Desember 2000

Derde Sondag van Advent

Ander tekste: Lukas 3:7-18; Psalm 48; Filippense 4:4-7

Die dag van die Here het gekom… en kom!

Teks

Die opskrif (1:1) plaas Sefanja in die regeringstyd van koning Josia van Juda (639-609 v.C.). Die tyd rondom 630 v C word algemeen gesien as die waarskynlikste vir die optrede van die profeet. Sefanja tree dus op voor die godsdienshervormings van Josia (628 v.C., 2 Kron 34: 3 ev. en 622 v.C., 2 Kon 22-23).

Vanaf die middel van die sewende eeu v.C. word die tekens van ‘n naderende verskuiwing op die terrein van die internasionale politiek sigbaar. Assirië word gedwing om die westelike dele van sy ryk met groter toeskietlikheid te behandel omdat hy sy hande vol gehad het met die onrus in die oostelike dele onder leiding van die Babiloniërs, Elamiete en Arabiese stamme. In Egipte hou Psammetichus I in 655 v.C. sy skatpligbydraes terug en herstel formeel die onafhanklikheid van sy land. Kort hierna breek die Babiloniese opstand (652 v.C.) uit. Assurbanipal slaag eers na ‘n lang tyd daarin (648 v C) om die opstand te onderdruk. Die groeiende onvermoë om die Assiriese Ryk bymekaar te hou, skep ‘n gulde geleentheid in Palestina vir ‘n finale ontplooiing van die ryk van Israel. Die ongeveer vyf en vyftig jaar wat Manasse regeer het, kom tot ‘n einde. Amon, wat Manasse opvolg, sterf ná twee jaar in ‘n komplot deur sy hofdienaars en die agtjarige Josia begin sy lang periode van regering (639-609 v C). Alhoewel hy aanvanklik nog aan Assirië skatpligtig is, skep besondere omstandighede in die kwynende Assiriese Ryk vir hom spoedig die geleentheid vir betekenisvolle politieke en godsdienstige hervormings. Dit is dan knap voor hierdie hervormings dat ons profeet optree.

Wat die verdere geskiedenis betref: Assurbanipal sterf in 627 v C en sy opvolgers kan die Assiriese Ryk nie langer byeenhou nie. In 627 v C stig Nabopolasser die Nieu-Babiloniese Ryk. Die gesamentlike aanslag van hierdie nuwe opkomende wêreldmoondheid saam met die Skite en Meders skud die Assiriese magsposisie tot in sy fondamente. In 612 v C word Nineve verower en in 609 v C val Haran die laaste vesting en hoofstad van die Assiriese Ryk voor die aanslae van die Galdeërs. Hierdie jaar (609 v C) is ongelukkig die sterfjaar van Josia deur die hand van Nego by Megiddo. Daarmee word ‘n unieke fase in die geskiedenis van God se volk afgesluit.

Sefanja verbreek dus ‘n lang profetiese stilte in Juda. Miga se stem is reeds sowat 115 jaar stil en dié van Jesaja (1-39) sowat sewe dekades. Die enigste profeet wat optree in die lang tyd waarin die bose Manasse regeer is Nahum – en hy doen dit waarskynlik per brief vanuit Assirië (Van der Woude 1978a). Alhoewel Sefanja in die 7de eeu v. C. optree, beteken dit nie dat die boek in dieselfde tyd voltooi is nie. Daar bestaan redelike eenstemmigheid dat die boek redaksionele prosesse ondergaan het. Waarskynlik was daar twee basiese prosesse naamlik ‘n voor- en ‘n eksilliese/na-eksilliese stadium. Die boek vorm ‘n planmatige geheel. Prinsloo (1987:281) bespreek die boek aan die hand van die volgende groot eenhede:

A 1:2-2:3 Onheil oor Juda/Jerusalem, B 2:4-15 Onheil oor die nasies C 3:1-8 Onheil oor Jerusalem en oor die nasies, D 3:9-20 Heil vir Juda en vir die nasies

Hoofstuk 3: 1-8 (C) is dan ‘n samevatting van A en B. D, dit is 3:9-20 vorm weer die teenpool van 3:1-8 en dus ook van A en B. Die opbou van die boek lyk soos ‘n ketting met skakels waar die een perikoop telkens by die vorige aanknoop en die tema of hoofargument verder voer of in ‘n ander rigting stuur. Wanneer die opbou van die boek ter sprake kom, gaan die geeste daarom ook uiteen. (Sien hieroor ook Du Preez 1985a en 1985b.)

Die eerste hoofafdeling is ‘n oordeelsaankondiging teen Jahwe se eie volk, Juda. Die gerig sal plaasvind in die vorm van die ‘ dag van die Here’. Hierdie dag neem ook universele afmetings aan. Hier word nie ongekwalifiseerde oordeel verkondig nie, want as die volk reageer op die boete-oproep sal hulle ‘miskien’ (v 3) die oordeel van dié dag gespaar word - die moontlikheid van heil bestaan nog.

In die tweede hoofafdeling word die algemene of universele aard van die ‘ dag van die Here’, wat in die vorige deel net aangeraak is, sterk uitgebou. Hoofstuk 2:4-15 bestaan uit oordeelsaankondiginge teen die omringende volke; 2:4-7 is teen die Filistyne gerig. Die profeet is self aan die woord. ‘n Vernietigende oordeel word oor die belangrikste Filistynse stede en oor die Filistynse kusvlakte uitgespreek. In hierdie oordeelsaankondiging kom daar tog ook ‘n heilsorakel vir Juda voor (vgl 2:7). In 2:8-11 is die oordeelsaankondiging teen Moab en Ammon gerig in die vorm van ‘n godsrede. Jahwe is self aan die woord, en totale vernietiging word oor Moab en Ammon uitgespreek. Weer eens word ‘n heilsorakel uitgespreek oor die ‘oorblyfsel’ van die volk Juda. Hoofstuk 2:12 bestaan uit ‘n kort oordeelspreuk teen die Kussiete, en 2:13-15 is ‘n oordeelsaankondiging teen Assirië en sy hoofstad Nineve. Verwoesting is hulle voorland. Die oordeelsaankondiging teen die volke geskied volgens die vier windrigtings waardeur doelbewus die alomvattendheid en universaliteit van Jahwe se oordeel beklemtoon word.

Die derde groot afdeling van die boek (3:1-8) is ‘n samevatting van 1:2-2:3 (oordeel oor Juda/Jerusalem) en 2:4-15 (oordeel oor die volke), want in hierdie gedeelte word ‘n oordeel uitgespreek oor Jerusalem sowel as oor die volke. In 3:1-5, die oordeelsaankondiging teen Jerusalem, is die profeet aan die woord, terwyl 3:6-8, die oordeel oor die volkere, ‘n Jahwewoord is. Die oordeel oor Jerusalem, ingelei deur ‘n geykte wee-uitroep (‘Ellende wag op ...‘, v 1) beklemtoon die onafwendbaarheid van die oordeel. In 3:1-2 word die sonde van Jerusalem gelys om die aanklag te versterk. Die leiers van Jerusalem (die amptenare, regters, profete, priesters) word ook opgenoem om aan te toon dat die skuld op hulle skouers rus. In teenstelling hiermee staan die ‘eienskappe’ van Jahwe (3:5) om sy regverdigheid en getrouheid na vore te bring. Hoofstuk 3:6-8 beklemtoon weer eens dat die ‘dag van die Here’ nie net teen Jerusalem gerig is nie, maar dat dit universeel is.

Die laaste afdeling van die boek bestaan uit ‘n heilsorakel, 3:9-20. Hierdie gedeelte vorm nie net ‘n teenpool vir 3:1-8, wat direk voorafgaan nie, maar ook vir die res van die boek. Sefanja 3:9-13 is ‘n eskatologiese heilsbelofte aan die volke (v 9-11) en aan die gesuiwerde oorblyfsel van Israel (v 12-13). Jahwe is nie meer aanklaer en regter nie, maar Hy bewerk heil en sal sy eie volk en ook die ander volke suiwer van sonde en ongeregtigheid. Hoofstuk 3:14-15 is ‘n oproep tot ‘n jubellied. So seker is die profeet dat die heilsbelofte vervul sal word dat hy Jerusalem oproep tot ‘n loflied. Hierdie gedeelte bestaan uit ‘n oproep (daar is vier imperatiewe in v 14) en verskaf die grond vir die oproep (Jahwe is koning, v 15). Hoofstuk 3:16-20 is ‘n heilsaankondiging. Jerusalem se grootste troos lê daarin dat Jahwe by hulle is. Hy is die almagtige God by wie sy volk hulp kan verwag, en Hy is die liefdevolle God, wat sy volk in hulle lyding raaksien.

Odendaal (1985:24 e v) wys op die sentraliteit van die ‘dag van die Here’ in die boek Sefanja. In sy bespreking van die inhoud hou hy basies by die indeling hierbo, maar onderstreep telkens die rol wat die dag van die Here in elke (onder)afdeling speel.

In 1:2-2:3 word die groot dag in sy universele implikasies geteken as ‘n dag van oordeel teen die ontroue volk van God.

In 2:4-3:8 word die dag geteken as ‘n dag van oordele en gerig oor Israel se bure. Die gerig tref ook die besoedelde Jerusalem wat ten spyte van Jahwe se teenwoordigheid skaamteloos voortgaan om onreg te doen.

‘n Verdere betekenis van hierdie dag is ‘n nuwe heilswerklikheid vir die oorblyfsel van God se volk (3:9-20). Die Here verberg/beskerm die oorblyfsel – vergelyk die betekenis van die naam Sefanja. Uit die oordeel kom daar ‘n nederige oorblyfsel, ‘n gelouterde volk wat beantwoord aan die standaarde van sy verbond. Hy is self in hulle midde en verheug hom met onbeskryflike vreugde oor hulle.

Konteks

Die aantasting van die diens aan die Here (1: 4-5; 3:1-5), die deur welvaart-veroorsaakte (1: 12) wêreldgelykvormigheid (1: 8-9) en asosiale arrogansie van die afgestompte elite van die godsvolk roep die oordeel op (Van der Woude 1978b:83).

Die oordeel kom juis in die vorm van die dag van die Here. Oor die oorsprong van die konsep van die dag van die Here is dit nie nodig om nou hier in te gaan nie. Die prediking van Sefanja kan nie anders as eskatologies geïnterpreteer word nie. Die konsep ‘die dag van die Here’ is deel van die Ou-Testamentiese eskatologie en daarin gaan dit nie oor ‘n chronologies-begrensde dag nie. Eerder het die profete meer as een dag in gedagte. Hulle bring die dag van die Here telkens met bepaalde historiese gebeure in verband. Hierdie ‘dag van die Here’ is dae wat telkens aanbreek waarop God homself laat geld. Die ‘dag van die Here’ moet dus eerder kairos-ties as chrono-logies verstaan word. Daar kom dus ook ‘n finale dag van die Here waarvan al die ander dae as voorstadiums dien. Telkens wanneer die Here op ‘n besondere wyse in die geskiedenis ingryp, is dit ter voorbereiding van die dag van sy wederkoms. Vergelyk in die verband Matteus 14:41 en Sefanja 1: 3; Openbaring 6:17 en Sefanja 1:14; Openbaring 14:5 en Sefanja 3: 13; Openbaring 16:1 en Sefanja 3:8. Die Nuwe-Testamentiese gemeente het die verwagting van die laaste gerig en die verwagting van die nuwe Jerusalem op haarself betrek in voortsetting van Sefanja se verkondigingslyn. Die eskatologiese heil word ook in die Nuwe Testament toegesê aan die armes en sagmoediges (Mat 5:3 en 5 en – vgl OAV ‘die ootmoediges van die land’ van Sef 2: 3).

Soards, Dozeman en McCabe(1994:42) wys ook dat die ‘in die tyd’ (OAV) van 3:20 ook hierdie gedeelte binne die konteks van die tekening van die dag-van-die-Here-beeldspraak plaas. Om hierdie heilsgedeelte in isolasie van die res van die boek te preek, sou hermeneuties onverantwoordbaar wees omdat daar aan die veelkantigheid van die betekenis van die dag van die Here ingeboet sal word.

Onder hierdie rubriek sou dit ook nodig wees om iets te sê oor die Derde Sondag van Advent. Die naam van hierdie Adventsondag word ontleen aan Fillipense 4:4-7: ‘Verbly julle…’ – Gaudete! Net soos op die derde Sondag voor Pase, Laetare, word die liturgiese kleur vervang met ligroos. Vir die kinders in sy gemeente bring Berkhof (1984:148) hierdie Sondag met ‘n bergklimuitstappie in verband. Op so ‘n uitstappie, sê hy, sien ‘n mens nie altyd die spits of einddoel waarheen jy oppad is nie. Dit is net wanneer jy in ‘n oopte tussen die bosse of op ‘n voorspits kom dat jy weer jou doel sien. Dit gaan nog ‘n rukkie duur voordat jy jou bestemming bereik, maar ‘n mens skep weer moed en jy weet dit is die moeite werd om te volhard – selfs al sou jy vorentoe dalk weer die einddoel tydelik uit die oog verloor. Dit is dan op hierdie manier dat ‘n mens op die voorspits van Gaudete, in die alreeds-van-Advent, ‘n blik kan kry op die nog-nie-van-die-Messias se komende ryk. So sal ons ook later op Laetere, in die alreeds van die lydenstyd, ‘n blik kry op die nog-nie van die opstanding van ons Here – en ook weer moed skep.

Preekvoorstel

Op hierdie Roos-Sondag in ‘n purper advent sal kreatiewe homilete seker heelwat kan maak van die interne spanning, nie net in Paulus se ‘Verbly julle…’ vanuit ‘n gevangenis nie, maar ook van die interne spanning in die jóm Jhwh van ons profeet.

Du Preez(1985b) bied verskeie preeksketse. (Raadpleeg ook Du Preez 1985a vir bruikbare eksegetiese insigte). As raamwerk vir een preek stel hy die volgende voor:

a. Die Here sluit Israel (Jerusalem) by sy gerig oor die nasies in (8).

b. Hy skep vir Hom ‘n gelouterde Godsvolk uit Israel en die nasies (9-13).

c. Hy gee aan Israel (Jerusalem) roem en eer onder die nasies (14-20)

As raamwerk vir ‘n tweede preek bied hy die volgende aan:

Tema: Die Here skep vir Hom deur oordeel heen ‘n gelouterde volk uit Israel en die ander nasies.

a. Hy skep rein lippe vir ‘n rein hart (9, 12),

b. sodat almal die een Naam sal aanroep (9, 12b),

c. Hom soos een man sal dien (9),

d. Hom deur hulle besittings eer (10),

en nederig voor Hom wandel (11, 12).

Met die oog op advent kan die volgende dalk gebruik word. Die Skriflesing is Sefanja 3:9-20 en Filippense 4: 4-7.

As inleiding kan die prediker die gebruik van stilte in die adventstyd verduidelik. (Sien Leesrooster vir lidmate, Jaar A [s a]:Simbole en rituele in Advent.) Ek het ook die vermoede dat op die meeste Adventsondae in die kerk waarvan ek lid is dit nie die gebruik is om stil te wees nie – veral nie op hierdie Sondag (Gaudete!) nie.

Sou ons stil wees, sou dit ‘n fout wees om passief stil te wees. Daar is mos ‘n verskil tussen passief sit en wag en om, andersyds, met gespanne verwagting uit te sien. Van ons word verwag om nie net te wag nie, maar om waaksaam te wag, die tyd uit te koop. Aan die ander kant, sou ons sing, sou dit ook ‘n fout wees om te sing net om ons besig te hou, of, omdat sang in kerstyd so lekker is. (Het ons dalk so bang vir onsself geword dat ons nie meer by en met onsself kán stil wees nie. Is ons gesingery en gedoenery nie dalk pure ontvlugting nie…?) Kortom: In ons wag kan ons ons waaksaamheid verloor, selfs vergeet waarvoor ons wag. Of, ons kan so besig wees dat ons nie eers daarvan bewus is dat ons veronderstel is om waaksaam te wag nie.

Sefanja se hoorders het hulle skynbaar aan albei hierdie foute skuldig gemaak. Hier kan 1:4, 5 en 9 as voorbeeld van singende-fouteerders gekontekstualiseer word: Dalk is ons afgodery en sinkretisme nie so ooglopend nie, maar dat ons ‘n fabriek van afgode is (Calvyn), staan vas. Is ons ywerige doeners in die koninkryk wat, helaas, dink dat dit in die godsdiens gaan oor wat ek daaruit kan kry, dat dit net gaan om ‘n subjektiwistiese privaat-godsdiens (lees: ek-diens) wat draai om innerlike belewenis en persoonlike ontwikkeling, selfvervulling en uitlewing? (Verwys die Verslag oor oopgesprekke wat tydens die 1999 sinodesitting van die NG Kerk in SA Suid- en Wes-Kaap gedien het asook na die voordrag van Prof D J Smit tydens hierdie sitting.) Ons kan soms verskriklik besig wees in die kerk, maar ongelukkig net met onsself. ‘Die kerk (en dus elke lidmaat) is op ‘n besondere wyse medeverantwoordelik vir wat met homself en met die nasies in die wêreld gebeur. Daar is ‘n lydingspad vir die wêreld waaraan die kerk self skuld mag hê, en daar is ‘n lydingspad vir die kerk waaraan die kerk self skuld mag hê’ (Du Preez 1985b:268). Afgodery is nader aan ons as wat ons mag dink.

Vers 12 van Hoofstuk 1 beskryf weer die argelose en selftevrede niksdoen-wagters – hulle wat dik geword het op hulle afsaksel (OAV). Raadpleeg die kommentare. Hoe dit ookal sy, of ons sing en of ons spring, ons almal loop die gevaar dat ons aanhangers van die Godsbeskouing van vers 12 is – anders gesê, dat ons dreig om soos die kinders op die markplein te word waarvan die Here Jesus ons vertel (Mat 11: 16 e v).

Dalk speel die wêreldgebeure ook ‘n rol in Sefanja se gemeente se opvatting oor God. (Hier kan die prediker sy gemeente kortweg inlig oor die wêreldmagte waaraan die kleine Juda uitgelewer is.) Amper soos wat Suid Afrika eensklaps deel geword het van en uitgelewer is aan dit wat ons globalisasie noem, of, baie soos ‘n voorheen invloedryke geloofsgemeenskap wat nou net maar een van vele geword het (hierdie opsie is seker hermeneuties suiwerder).

Hulle dink nou: God doen niks nie. En hierteen waarsku Sefanja. God slaap nie. Daar kom ‘n dag soos in 1:14 beskryf word. Vir Juda breek hierdie verskriklike dag 587 jaar voor Christus se geboorte aan.

Maar, God slaap nie, ook nie as Hy moet red nie, en ‘n oorblyfsel kom terug. En deur hierdie oorblyfsel verander Hy die volke (3:9). Want daar was vir die oorblyfsel ook ‘n verskriklike dag, op Golgota, sodat ‘n einde aan ons straf gemaak is (3:15) sodat daar vir ons nie ‘n verskriklike dag hoef te wees nie.

Daarom kan daar by ons geen passiwiteit en selfgenoegsaamheid wees nie. Sal ons nie daarom juis vra na die wil van die Here nie, na geregtigheid en nederigheid streef nie (2:3)? Jesus sê gelukkig is hulle wat dit doen… Daar kom immers weer ‘n dag waarop die son van redding met genesing in sy strale sal skyn, maar wat ook sal brand soos ‘n oond.

Ons kan daarom op hierdie Sondag opkyk na die spits waarheen ons oppad is – wanneer die tyd daar is, sal ons bymekaar gemaak word, ons lot verander word, die trane afgedroog word (3:18, 20).

Omdat ons moed geskep het kan ons ons verbly. Nog meer, hoef ons oor niks besorg te wees nie. Kan ons genadiglik deur gebed en smeking met danksegging vasstaan in ons verhouding tot God. En in die kerk sal ons eensgesind wees, daarbuite inskiklik en welwillend teenoor alle mense.

Of ons nou sing en of ons stil is, ons is getroos. Só lyk ons vrede, só lyk ons blydskap.

Bibliografie

Berkhof, A W 1984. Derde Advent Lucas 3: 10-18, in Van der Laan, J H, Klijn, A F J en Noort, E (reds), Woord in beweging 1 – Advent tot Epifanie1, 140-149. Kampen: Kok. Du Preez, J 1985a. Sefanja 2: 1-3: 7, in Burger, C W, Müller, B A en Smit, D J (reds), Riglyne vir prediking oor die profete, 250-261. Kaapstad: NG Kerk-uitgewers. (Woord teen die lig 11/1). Du Preez, J 1985b. Sefanja 3: 8-20, in Burger, C W, Müller, B A en Smit, D J (reds), Riglyne vir prediking oor die profete, 262-271. Kaapstad: NG Kerk-uitgewers. (Woord teen die lig 11/1). Leesrooster vir Lidmate, Jaar A [s a]. Stellenbosch:BUVTON. NG Kerk in SA, Wes- en Suid-Kaap Sinode (43ste 1999, Kaapstad). Verslag oor oopgesprekke. Die NG Kerk in SA: Uitdagings en prioriteite vir die volgende tien jaar. (Ten tye van die skryf van hierdie preekskets was die Acta van die Sinode nog nie beskikbaar nie.) Odendaal, D H 1985. Die profete van die sewende en die begin van die sesde eeu voor Christus, in Burger, C W, Müller, B A en Smit, D J (reds), Riglyne vir prediking oor die profete, 21-36. Kaapstad: NG Kerk-uitgewers. (Woord teen die lig 11/1). Prinsloo, W S 1987. Die boek Sefanja, in Burden, J J en Prinsloo, W S (reds), Tweegesprek met God, 281-286. Kaapstad: Tafelberg. (Die literatuur van die Ou Testament, Deel 3). Soards, M, Dozeman, T and McCabe, K 1994. Preaching the Revised Common Lectionary: Year C Advent/Christmas/Epiphany. Nashville: Abingdon. Van der Woude, A S 1978a. Jona Nahum. Nijkerk: Callenbach. (POT). Van der Woude, A S 1978b. Habakuk Zefanja. Nijkerk: Callenbach. (POT)