Miga 5:2-5a (Johan Rossouw)
24 Desember 2000
Vierdie Sondag van Advent
Ander
tekste: Jesaja
9:2-7, Lukas 2:1-20, Lukas 1:39-45, Lukas 1:47-55, Psalm 80:1-7, Hebreërs
10:5-10
God bemoei hom met die kleinstes. Sy redding kom vanuit die onwaarskynlikste hoek. Daarom bly ons hoop.
Teks
Oor die
indruk wat die profete op nie-ingeligte lesers maak, sou Martin Luther opgemerk
het: ‘They have a queer way of talking, like people who, instead of proceeding
in an orderly manner, ramble off from one thing to the next, so that you cannot
make head or tail of them or see what they are getting at.’ (Soos aangehaal
deur Von Rad(1979:33)). Die boek Miga is volgens Allen(1976:257) ‘n uitgesproke
illustrasie van hierdie opmerking.
Hillers(1984:8)
gaan so ver om te sê dat daar geen oorhoofse plan of struktuur in die boek te
vinde is nie. Hy haal Lindblom aan wat daarop gewys het dat die profetiese
boeke van die Ou Testament eerder versamelings is en in beginsel daarom geen
aanspraak kan maak op chronologiese of ander ordening nie. .
So erg is
dit seker nie. Limburg (1988:159) gee ‘n bruikbare indeling vir die verstaan
van die uitleg van die boek. Na aanleiding van die gebruik van die
meervoudsimperatief van smac
in 1:2, 3:1 en 6:1 stel hy ‘n driedeling voor: 1-2; 3-5; en 6-7. Binne hierdie
groter dele onderskei hy uitsprake wat wissel tussen hoop en oordeel, dus:
1-2 Luister…
1ste
Boodskap van oordeel: 1:2 – 2:11
1ste
Boodskap van hoop: 2:12 – 13
3-5 Luister…
2de
Boodskap van oordeel: 3:1 - 12
2de
Boodskap van hoop: 4:1 – 5:14
6-7 Luister…
3de
Boodskap van oordeel: 6:1 – 7:7
3de
Boodskap van hoop: 7:8 - 20
Met sy
konsentriese voorstel vir die opbou van die boek ondersteun Allen(1976:260)
hierdie uiteensetting. Hy beskou die belofte van die daarstelling van ‘n ideale
teokrasie onder God se Dawidiese verteenwoordiger in 5:1-6 as die ‘centre and
pinnacle’ van die hele boek.
Soek ‘n
mens na leidrade vir teksafbakening dan val die gebruik van bat-siyyón (‘dogter van Sion’) en die
woordspel tussen `attá (‘jy’) en cattá (‘nou’) in 4:8, 9, 10,
11, 14 en 5:1 op – ‘the you and now of chaps 4 and 5 seem to have been decisive
in the placing together of materials in those chapters’ moet Hillers(1984:8)
tog eindelik toegee. Lees ‘n mens nog wyer, dan spring die weháyáh (plus subjek) (‘en dit/hy sal wees’) van 4:1 en 5:4 as inclusio ook dadelik in die oog.
Struktureel
soos volg:
4:1 (weháyáh) En dit sal wees aan die einde van die dae …
4:8: En jy … dogter van Sion
4:9: Nou, hoekom skree …
4:10: dogter van Sion … (Want nou)
4:11 En nou
…
4:13 dogter
van Sion
4:14 Nou
sal jy …
5:1 En jy,
Bethlehem Efrata
5:4 (weháyáh) En hy sal vrede wees
Die
voorstel vir hierdie studie is dan dat die Ou-Testamentiese Skriflesing sal
strek van 4:8 tot 5:4a. (Let daarop dat die NAV die Masoretiese teksindeling
volg en dat die RCL dit nie doen nie.)
Die
gedeelte bevat dus vier uitsprake wat sentreer rondom ‘dogter van Sion’ as
motief. Die eerste (4:8) is ‘n bondige belofte dat die vorige heerskappy
herstel sal word. Die volgende drie begin elkeen telkens met ‘nou’ en beskryf
die huidige beproewinge/oordele. Die uitsprake beskryf verder telkens die wyse
waarop Jahweh die oordeel gaan aanwend om sy ryk te laat kom. Die laaste drie
uitsprake is saam ‘n kumulatiewe profesie van hoe die belofte van 4:8 vervul
sal word.
Die lydende
hulpelose bevolking van Sion sal gered word soos Israel uit Egipte verlos is.
(Oor die anachronistiese Babel in die tyd van Jotam, Agas en Hiskia kan die
kommentare geraadpleeg word.) Die tweede uitspraak beskryf die ellende van die
’nou’-tyd in terme van die omringende nasies en belowe dan dat hulle oorweldig
sal word in ‘n oorwinning waarin dit sal blyk Wie die Koning van die wêreld is. Die vernedering van Israel se
koning sal gevolg word deur die inwyding van ‘n koning wat deur Jahwe bekragtig
sal word om sy volk te lei.
In 4:14 is
die verwysing na die nooddruf bondig terwyl die verlossing (5:1-4) volledig
beskryf word. In vers 14 word twee aspekte van die ellende belig. Die stad is
onder beleg en die koning is verneder. Die inwoners van die stad word dogters
van kastyers genoem (teenoor dogter van Sion) en opgeroep om hulleself te
kasty. Dit verwys na ‘n Kanaänitiese praktyk van selfpyniging waardeur die
aandag van die afgode gekry sou word (1Kon 18:28). Hierdie oproep is ‘n
ironiese verwyt aan ‘n volk wat teruggekeer het na heidense praktyke en hulle
na ander gode wend in hulle uur van beproewing. Die koning word sópét (rigter) genoem wat ‘n woordspel
met sébet (kierie, staf) is. Die
koning van Juda word in skrille kontras met die Rigters geskets. Waar die
Rigters telkens tot die redding van die volk gekom het, het die koning die
speelbal van die oorwinnaar se arrogansie geword. (Om op die wang geslaan te
word is as erge vernedering beskou: 1Kon 22:24, Job 16:10, Ps 3:7 en Klaagl
3:30.) Die redder is nie instaat om sy volk te red nie, hyself moet nou gered
word.
In kontras
met die beskrywing van ‘n beleërde volk en ‘n vernederde leier staan die
beskrywing van een wat oor ‘n volk regeer wat in vrede leef. Die fokus val nou
op Betlehem-Efrata. Die dubbelnaam word gebruik om die verbinding met Dawid te
beklemtoon. Isai, Dawid se vader, was ‘n boorling van Betlehem (1Sam 16:1, 18)
en ‘n Efratiet van Betlehem van Juda (1Sam 17:12). Efrata word soms as
plek/provinsie hanteer wat onderskeibaar is van Betlehem. Die naam kan ook op
familigroepe dui wie se geskiedenids nou met Betlehem verweef is.
Betlehem-Efrata word geteken as die voortbrenger/ouer van die een wat sal kom.
In kontras met Jerusalem wat in die tyd ‘n paar keer vergroot is om die
bannelinge uit die noorde te akkommodeer is Betlehem-Efrata die kleinste onder
die families (`elep) in Juda. God
kies telkens die kleinste en minste: Gideon protesteer dat hy nie die volk kan
red nie omdat sy `elep die kleinste
in Manasse is; Saul is ‘n Benjamiet uit die kleinste stam met die kleinste
familiegroep; Dawid is die kleinste en minderwaardigste van Isai se seuns. Die
wonder van die God van Abraham, Isak en Jakob is dat Hy hom telkens met die
geringstes bemoei en dat sy ingrype telkens vanuit die onwaarskynlikste hoek
kom.
Die redder
sal sy mense ‘n kort rukkie prysgee. Dit sal ‘n beperkte tyd wees: die eerste
beperking word beskryf aan die hand van ‘n swangerskapstermyn; die tweede aan
die hand van die terugkeer van die oorblyfsel. Vers 2 word allerweë as
post-eksilliese redaksie beskou.
Die heerser
sal opstaan en ‘n herder wees. Sy heerskappy sal tot aan die einde van die
aarde wees. En daar sal vrede wees.
Die belofte
van die heerser uit Betlehem-Efrata lê ingebed in ‘n reeks uitsprake. Die
eerste belowe dat God sy volk uit ballingskap sal verlos. Die tweede verklaar
dat God ‘n plan het – Hy werk in die geskiedenis, Hy gebruik ander nasies al
sou hulle nie self daarvan bewus wees nie. Die derde belowe dat daar ‘n heerser
sal kom wat vrede sal bring.
Konteks
Die tyd
waarin ons profeet optree is ‘n tyd waarin sosiale en ekonomiese ongeregtigheid
hoogty vier. Ryk landeienaars lê snags wakker en bedink nuwe planne om hulle
mag en rykdom uit te brei (2:1-2). Vroue en jong kinders behorende tot die
groep waarmee Miga hom assosieer word hulle huise ontneem (2:9). Die politieke
leiers is daarop uit om hulle onderdane te misbruik en mishandel (3:1-3).
Arbeiders word uitgebuit en menslike lewe nie ontsien nie in die bouprojekte in
Jerusalem (3:10). In die howe is omkopery aan die orde van die dag (3:11).
Op
godsdienstige gebied is die posisie ewe benard. Miga veroordeel afgodery
(1:6-7). Die profete verlei die volk en pas hulle profesie aan om by hulle
betaling te pas (3:5, 11). Godsdienstige leiers is met ‘n paai-teologie besig
en stel die wederstrewige volk gerus.
Matteus
(2:6) se gebruik van ‘n gedeelte van Miga 5:1 en die veranderinge en byvoegings
wat hy daarby aanbring, het tot baie spekulasie aanleiding gegee.
‘Betlehem-Efrata’ word ‘Betlehem, gebied van Juda.’ Volgens Carson (1984:87)
moet daar nie te veel in die verandering gelees word nie. ‘Efrata’ is volgens
hom ‘n argaïsme en word selfs in die masoretiese teks net in poëtiese gedeeltes
soos Miga 5:1 gebruik. Om na Betlehem in terme van Juda te verwys is in die
Septuaginta die normale praktyk.
Die sterk
negatief, oudamos, weerspreek
skynbaar Miga 5:1. Carson(1984:88) wys daarop dat die masoretiese teks van Miga
5:1 tog ook Betlehem se grootheid impliseer. Die woorde ‘jy is klein onder die
families’ stel die kontras vir die grootheid wat nou volg. ‘Though the second
line of Micah 5:1 formally contradicts the second line of Matthew 2:6, a
wholistic reading of the verses shows the contradiction to be merely formal.’
Matteus
voeg die herder-taal van 2 Samuel 5:2 by en dui daardeur onteenseglik aan dat
die heerser van Miga 5:1 die een is wat die beloftes aan Dawid vervul.
Dit is
duidelik dat Matteus ‘n paar kontraste wil aandui. Eerstens kontrasteer hy die
valse herders van Israel (wat die regte antwoorde gee, maar nie leiers is nie –
23:2-7) met Jesus wat die Goeie Herder van sy volk is. Tweedens kontrasteer hy
die despotiese Herodes met die Nuwe Koning van die Jode. Die woorde ‘vir my
volk Israel’ word ingesluit en daardeur is Matteus getrou aan die Joodse
verwagting dat die beloftes van die Ou Testament ook universeel geïnterpreteer
kan word. Jesus is nie net die Dawidiese koning nie, maar inderdaad die
beloofde gesalfde van God vir die hele mensdom. Dit is dan ook ironies dat die
heidense sterrekykers na Betlehem reis, maar die uitleggers van die Skrifte
hulleself skynbaar nie glo nie.
Preekvoorstel
As eerste
rondte en inleiding tot die preek kan die vraag gevra word of ons vanoggend,
een dag voor Kersfees werklik hierdie Ou-Testamentiese teks hoor? Hoor ons
werklik wat Miga vir ons wil sê, of weergalm die Nuwe-Testamentiese gebruik so
in ons ore, dat dit Miga eintlik stom laat word? Hierby kan ook gevra word of
dit werklik al is wat Miga vir ons wou sê. Ons weet Jesus is in Betlehem gebore,
trouens hierdie tyd van die jaar, word ons in feitlik elke winkelvenster, op
kerskaartjies en by die kinders se skoolkonserte daaraan herinner. Wou Miga net
sê dat Jesus in Betlehem gebore sou word? As dit al was wat hy wou sê, het ons
eintlik nie die Ou Testament nodig nie, want die Nuwe vertel dit reeds vir ons.
Goedskiks kan Matteus 2:6 hier gelees word.
Die
antwoord op hierdie vrae is natuurlik, nee. As tweede rondte kan die
heil-oordeel patroon van die boek Miga geskets word.
Miga maak
afwisselend van oordeel en heil uitsprake gebruik. Wat die oordeel betref is hy
besonder skerp in God se oordeel oor menslike religieuse selfgenoegsaamheid;
oor ‘n eensydige alleen maar ontvangende Sionsteologie; oor mense wat kan sê
‘Die Here is by ons, onheil sal ons nie tref nie.’ Hy oordeel ook skerp oor die
feit dat God voorgestel word as alleen maar ‘n eensydige liefdadige weldoener
wat immer seënend optree op ‘n vaderkrismisagtige manier. Hy het dit ook teen
die feit dat sondaars op hulle gemak gestel (2:6-9) word en dat die goeie
Eksodusteologie gulsig opgeslurp word as beloftes van verlossing van politieke
misstappe en onheil. Geloof word in sy dag verskraal en geperverteer tot ‘n
selfingenome verwaande leun op God (3:11), óf word dit gemeng met flirtasies met
vreemde filosofieë, óf word dit verruil vir self-help programme wat op
materiële en ander welvaart steun.
Daarom moet
die Here ingryp en sy volk tot hulle sinne ruk. Telkens. Dalk vandag ook?
Miga is
geen glanstydskrifteoloog nie. Sy boek pendel tussen oordeel en heil. Daardeur
wil hy sê dat God se teenwoordigheid is soos ‘n tweesnydende swaard. Alles wat
as magtig en veilig in Jerusalem voorkom (die stad, mense se sosiale status,
die regering) word deur die profeet veroordeel. Daarom as God gaan optree, is
dit om die valse sekuriteite te ontmasker. God se oordeel wil oë oopmaak, wil
mense red en daarom is sy oordele heilsaam.
Miga is nie
‘n glanstydskrifteoloog nie omdat God se redding nie glanstydskrifteologie is
nie. God se redding kom uit ‘n plek waar mense dit die minste verwag. Nie
vanuit die vooruitstrewende Jerusalem nie, maar vanuit die kleine Betlehem, nie
met duisende red Hy nie, maar met ‘n Gideonsbende, nie met die belangrike
broers hou Hy hom op nie, maar met die een wat nie eens belangrik genoeg geag
is om by die huis te wees nie. Die wonder van die God van Abraham, Isak en
Jakob is dat Hy hom telkens met die geringstes bemoei en dat sy ingrype telkens
vanuit die onwaarskynlikste hoek kom.
Miga se
boek is ‘n boek vol kontraste. Trouens Matteus sien dit raak. Carson se insigte
hierbo kan nou aan die gemeente deurgegee word: Matteus kontrasteer ‘n skynbaar
veilige Herodes in Jerusalem met ‘n bedreigde Jesuskindjie in Betlehem. Matteus
gaan verder. Miga 5:1 en verder is ‘n hoopvolle uitspraak dat daar ‘n redder
oppad is juis toe alles nie daarop gedui het nie, juis toe hulle in ‘n staat
van beleg was en al die tekens daarop gedui het dat daar nie redding is nie,
selfs nie van die koning wat rigter/redder moes wees, maar guwelik faal en
verneder word. Op soortgelyke manier plaas Matteus Jesus se geboorte in ‘n
staat van beleg waar Herodes die Assiriërs vervang in sy plan om die Jesuskind
te vermoor.
Die
gedeelte wil dus baie meer sê as om bloot die geboorteplek van Jesus aan te
dui. Die gedeelte wil aan moontlike siniese en mismoedige mense sê dat God nog
steeds met ons besig is. En met ons geskiedenis. Die gedeelte wil ook sê dat
God meesal (altyd?) anders opereer as wat ons dink en wil. Dat ons tragedies sy
triomfe kan word. Die gedeelte wil ook sê dat ons God ‘kontrasterend’ kan
beleef. Dat ons hom soms as oordelend kan ervaar. Dat die Deus revelatus soms as die Deus
absconditus ervaar word. Een wat teister in plaas van troos, een wat aanval
in plaas van red. Hy is immers nie net Redder nie, Hy is ook Regter. Die
gedeelte sê dat God nie noodwendig altyd die goeie oor ons bring nie, máár dat
Hy in die slegte tye nie verander nie.
Die
gedeelte wil ons aanpsoor om aan hierdie Een God vas te hou. As die lewe vir
ons ‘n enigma word, kan ons weet dit is tog ‘n enigma met hoop, want daar is
vir ons Een gebore, en Hý is vir ons prysgegee, en Hy sal vrede bring.
As ons
vanoggend vir Miga gehoor het, moet ons hoopvol hier uitgaan – dit is wat Miga,
Matteus en Kersfees wil sê.
Bibliografie
Allen, L C 1976. The books of Joel, Obadiah, Jonah and Micah. NICOT. Carson, D A 1984. Matthew. The Expositor’s Bible Commentary, Vol 8. Hillers, D R 1984. Micah. Hermeneia. Limburg, J 1988. Hosea – Micah. Interpretation. Von Rad, G 1979. Old Testament Theology, Vol 2.