Dit is nou lekkerder as om in jou uur van donker en duisternis te hoor: “Daar’s lig in die tonnel. Hou goeie moed”. Dit is die blye boodskap van hoop wat hierdie lied verkondig.

Teks

Hoewel een van die bekendste Jesaja profesieë, is die vertolking van die teks baie moeilik en debateerbaar. Sommige geleerdes meen dit is 'n na-eksiliese ‘messiaanse' belofte van 'n komende Dawidiese koning, moontlik koning Hiskia. Andere beskou dit as 'n troonbestygingsprofesie vir 'n toekomstige Dawidiese koning en koppel dit aan koning Josia se regeringstyd (640-609 v.C.). Om die teks noukeurig aan geskiedkundige gebeure te koppel is onmoontlik. Dat Assirië die onderdrukkers was, is redelik seker.

Die afgrensing van die perikoop is eweneens nie so eenvoudig nie. Ou-Testamentici soos Zimmerli, Kraus en andere meen 8:23 (prosa) verwys na die gebeure van 733 toe die Assiriese grootkoning Tiglat-Pileser III die noordelike gebiede van Israel (Sebulon en Naftali) verower en beset het (vgl. 2 Kon 15:29) en moet die perikoop (poësie) inlei. Wolff en Rendtorff koppel weer die historiese agtergrond van die teks aan die jaar 701 v.C. toe koning Sanherib van Assirië Jerusalem verower het en meen dat 9:1 die perikoop inlei. Vers 6 vorm beslis die einde van die perikoop. Vir die doel van hierdie preekskets kies ons laasgenoemde perikoop indeling.

Hierdie eskatologiese danklied besing die bevryding en verlossing wat die troonsbestyging van 'n nuwe Dawidiese koning, wat nog gebore moet word, teweeg gaan bring. Die struktuur en eenheid van die teks lê in sy sintaksis en samestelling. Die geheel word gedomineer deur die voegwoord (kî) wat in verse 3, 4 en 5 elke toespraak inlei. Die dominante posisie van die perfekte werkwoorde (vv. 1, 2, 3 en 5a) is opvallend: die profeet praat asof dit wat hy voorspel alreeds bewaarheid is. In die volk se donkerste uur van wanhoop en vertwyfeling weerklink ‘n hoopgewende loflied (2). Die einde van hulle militêre verdrukking het aangebreek (2-4). God gaan hulle bevry van die Assiriese onderdrukking en alle oorlogsgeweld. Die toekomstige verlossing sal gekenmerk word deur drie dinge. Vryheid van die vreemde oorheersing, want God sal in die onmoontlikste menslike omstandighede vir Israel 'n oorwinning gee (3). Die toekomstige verlossing sal ook die einde van 'n heilige oorlog teen hulle vyande beteken, want al die oorlogsbuit, ook die soldatestewels en uniforms, sal verbrand word (4). Die toekomstige verlossing sal ook die herstel van die Dawidiese ryk se mag en die glorie beteken (5-6).

Die inhoud van ons teks kan in drie begrippe saamgevat word: lig (1), heerskappy (2) en vredevors (3):

1. Mense in die duisternis leef aan die rand van die dood. Hulle voel asof hulle alreeds in die onderwêreld is. So voel mense ook wat deur ‘n magtige vyand verdruk word (Ps 18:18). Hulle voel asof hulle alreeds in die onderwêreld is. Vir hierdie volk wat deur ondergang bedreig word, straal die helder lig van ‘n nuwe dag waarop God hul lot gaan verander, deur. Die profeet prys Jahwe as die skepper van die nuwe dag met sy vreugde en vrede. Die vreugde en vrede wat die volk te beurt sal val, word vergelyk met dié van die oestyd (Ps 126:6; 65:14) en die verdeling van die oorlogsbuit na ‘n veldslag (1 Sam 30:16). Jahwe is die een wat die spiraal van verdrukking, die vreemde heerskappy (die drukkende ‘juk’), die dwangarbeid (OAV: ‘die roede van hulle drywer’) en die vernedering (‘die stok waarmee hulle geslaan is’) gaan verwyder. Jahwe gaan hulle vyand oorwin en verslaan soos wat Gideon destyds die Midianiete verslaan het (Rig 7). Die oorlogsbuit behoort aan Jahwe, want dit is sy oorwinning. Volgens die tradisie van die heilige oorlog mag soldateskoene en oorlogsuniforms nie deel van die buit gewees het nie. Dit moes vernietig word, sodat die aarde bevry kon word van oorlog en geweld (Ps 46:10). ( Jahwe is die Waarborg van nuwe lewensmoontlikhede vir sy volk.)

2. Jesaja se profesie moet teen die agtergrond van sy tyd en binne die konteks van Israel se oorleweringe verstaan word. Die geboorte in die sin van ‘n goddelike aanneming moet teen die agtergrond van die troonsbestyging van die nuwe koning verstaan word (vgl. Ps 2:7 en 2 Sam 7:14). Troonsbestygings het gepaard gegaan met die oorhandiging van die septer en naamgewing. Hoewel Jesaja nie van aanneming praat nie, ken hy die geboorte van ‘n kind wat as teken van toekomstige redding sal dien (7:14) en die geboorte van ‘n nuwe heerser in die huis van Dawid, wat die verlossing sal bring (11:1.v.v). Die geboorte van die seun is reeds vir die volk ‘n teken van redding waaraan hulle kon vashou. Die troonsbestyging en die naamgewing moet teen die agtergrond van die Egiptiese troonsbestygingsfees verstaan word. Hierdie koning sal nie met vorige Israelitiese konings nie, maar eerder met die farao’s wat die wêreld regeer het, vergelyk kon word. Daarom is daar ook ooreenkomste tussen sy troonname en die van die farao’s. Die name wat die koning by sy troonsbestyging ontvang, sê iets van sy wese en die verwagtinge wat aan hom gekoppel word. As ‘Wonderbare Raadsman’ is Hy die een wat deur sy magtige reddingsdade die groot momente van die heilsgeskiedenis skep (Eks 15:11; Ps 78:12). As die ‘Magtige God’ is Hy die ’êl gibbôr, letterlik die Godheid. Hy maak nie net grootse planne en neem magtige besluite nie, maar Hy het ook die vermoë en die moed om daaraan uitvoering te gee. As die Ewige Vader is hy die een wat vir sy volk sorg en hulle beskerm.

3. As Vredevors maak hy nie net 'n einde aan alle oorlog nie. Hy skep ook ‘n toestand van totale sjalôm gebaseer op reg en geregtigheid. Aan die vrede sal daar geen einde wees nie, omdat die heerskappy van hierdie Dawidseun onstuitbaar sal uitbrei ‘van nou af tot in ewigheid’. Met dié verskil: Dawid se ryk was op geweld gebou; hierdie ryk sal deur vrede en voorspoed (orde) gekenmerk word. Hy sal nie sy koninkryk vestig en instandhou deur wapengeweld (vgl. 10:7v.) of verdrukking of politieke dienstigheid nie (vgl. 1:17, 23; 3:14; 5:7, 13), maar ‘reg en geregtigheid, van nou af en vir altyd’. Niemand en niks sal dit kan teenstaan nie. Die waarborg van hierdie profetiese visioen lê in die ywer van die Here en sy onweerstaanbare mag wat die menslik onmoontlike moontlik maak.

Konteks

Die prediking van Jesaja 9:1-6 het twee kante: die magtige, vernietigende oorwinning en die oneindige vrede wat volg, 'n vrede wat deur geweld bekom is. As Paulus in Efesiërs 2:14 sê: ‘Christus is ons vrede…’, is dit nie 'n vrede wat deur geweld tot stand gekom het nie, maar deur die onselfsugtige offer van Christus aan 'n vloekhout. Dit is 'n vrede wat gekom het langs die weg van lyding, selfverloëning en vernedering.

In Jesaja se profesie is die koning wat die volk gaan verlos net 'n teken van die oorwinning en die vrede. Jesus Christus, daarteenoor, is die Een wat die bose magte oorwin en die vrede skep wat die wêreld nie ken nie (Joh 14:27). Hy is nie net die stadhouer van God op aarde nie, maar ook die ewebeeld van God, wat nuwe betekenis en inhoud aan die name van Jesaja 9:5 gee.

Jesaja 9:1-6 skets die voleinding van God se vredesryk. Die Nuwe Testament sien die koms van Jesus Christus na hierdie wêreld as die aanbreek van God se koninkryk. Hyself is die Vredevors wat hierdie vrede op aarde laat posvat deur sy navolgers.

Hierdie profetiese boodskap is geen onwerklike veraf utopie of 'n droom nie, maar het deur God se heilshandelinge deur Jesus Christus 'n universele werklikheid geword. 'n Werklikheid wat die Nuwe Testament op geen manier relativeer nie (vgl. Op 21:25). Die verskil tussen aardse utopieë en die Bybelse eskatologiese hoop lê daarin dat die verkondiging van die ryk van God nie net beter sosiale omstandighede verwag nie, maar ook 'n nuwe mensdom met 'n nuwe lewenswandel.

Die lyding, pyn, uitbuiting, verdrukking en verslawing wat Assirië destyds vir Israel veroorsaak het, duur vandag nog steeds in verskillende vorme in verskillende wêrelddele voort. Net soos wat Assirië destyds die werktuig of instrument daarvan (vgl. Jes 7:18-20; 10:5) was, so is veral regerings, strukture en filosofieë dit vandag. Agter hierdie teks lê God se geskiedenis van oordeel en genade. God is egter die een wat verneder én verhoog. Deur alles wat met ons gebeur, maak God met die mens 'n persoonlike geskiedenis. Hy beskik oor ons wel en ons weë. Onder die pynlike en seer van die Assiriërs se geweldsdade het 'n stuk van God se geskiedenis met hierdie wêreld afgespeel. Daarom kan hulle wat vandag nog in die duisternis leef en verdruk word, saam met die gemeente sing: ‘Ons vrees nie julle mag nie, want julle mag is verbreek: die Kind het dit verbeek. Daaroor bestaan daar geen twyfel nie’.

Preekvoorstel

Julien Green het ‘n roman geskryf met die titel: Elke mens in sy nag. Elke mens het inderdaad sy eie nag, sy eie stuk uitsiglose duisternis. Of dit nou ‘n nag van sonde is en of dit uitsiglose omstandighede is, elke mens het sy nag! Vir die noordelike gebiede van Israel, Sebulon en Naftali, in die jaar 732 v.C. was alles nag vanweë die onderdrukking van die Assiriërs. Hulle het mense lewendig op skerppuntpale opgehang, swanger vroue oopgesny, met ysterlemme oor mense heen gejaag, stede afgebrand en hulle as slawe gevange geneem. Hulle nag het nie net daarin gelê dat die Assiriërs dit vir hulle galbitter gemaak het nie. Geestelik was dit ook vir hulle nag, want hulle het eerder na heidense profete geluister as na God s'n.

1. Ons het ook elkeen ons nag. Ons is deel van ‘n gewelddadige wêreld waarin baie baie mense reken die vuis, die skoen en die patroon maak alles reg. Miljoene mense het die slagoffers geword van oorlog, geweld, misdaad, kaping, verkragting, uitbuiting en onderdrukking en beleef hulle lewensomstandighede as een uitsiglose nag. Hierdie wêreld en die omgewing waarin hulle leef, bied vir hulle geen veiligheid, geborgenheid en vrede nie – selfs nie eens binne die gesin nie. Geweld binne die gesin het die regering genoodsaak om spesiale wetgewing aan te neem. Geweld het so deel van ons leefwyse geword dat ons dit selfs al geniet. Daarom kyk ons so graag na geweld op TV. Daarom kry ons kinders selfs gewere, pistole en messe as Kersgeskenke. Ons is nie net met die geweer en die vuis gewelddadig nie, maar ook met die mond. Laat ‘n ou dit net waag om my skeef aan te kyk op die pad, dan vloek ek hom reg. Ons veroorloof ons dit om mekaar met die mond uitmekaar te skeur deur mekaar te vloek, te skel, sleg te maak en te beskinder.

2. Dit is dan in hierdie donker nag wat die profeet vir hulle die blye, hoopvolle boodskap bring: “…in die land waar daar duisternis is, sal daar nie langer donkerte wees nie” (8:23). Vir die volk wat in duisternis was, het daar skielik ‘n “groot lig” opgegaan. In die “donker land” het daar ewe skielik “‘n lig geskyn”. Oor Galilea – die gebied wat so dikwels deur vyandelike magte, veral die Assiriërs, vertrap en vernietig is (8:23), het die strale van ‘n nuwe dag ewe skielik gebreek. Want God gaan die lot van sy volk verander. So seker was die profeet daarvan dat hy verlede tydsvorme gebruik, asof dit alreeds gebeur het. God sal die ou volk, wat geen volk meer is nie en van wie daar net ‘n handjievol oorgebly het weer laat vermeerder. God sal die volk weer vreugde laat vind in Sy teenwoordigheid. Soos wat mense bly is wanneer daar geoes word en soos wat soldate bly is as die oorlogsbuit verdeel word, so sal God die volk weer blydskap laat ervaar. Soos wat Gideon destyds ‘n wonderbaarlike oorwinning behaal het oor die Midianiete (Rig 6:33-7:25), wat hulle so verdruk het, so sal God wonderbaarlik ingryp en Israel red en van hulle vyandelike juk verlos. Hy sal sorg dat alle vyandelikhede teen die volk gestaak word en dat alle krygstuig vernietig word. Hy sal hulle volkome vryheid verseker. ‘Seun’ wat vir ons gegee is, is die een enkele oorsaak en verklaring vir die nuwe dag wat deurbreek na die lang nag. Hy alleen is die oorsaak van die vreugde, blydskap, verlossing en vryheid. Hy is die lig wat die donker nag met al sy duisternis en uitsigloosheid in ‘n helder dag van hoop en verwagting omskep. Want hierdie Seun is ‘n besondere en unieke koning. Die name wat by sy troonsbestyging aangekondig word, sê iets van sy wese en karakter. Dit voorspel wat van hom en sy regering verwag kan word: sy aansprake, sy vermoëns, sy taak en opdrag. Anders as die Egiptiese konings wat by hulle troonsbestyging vyf name gekry het, het hierdie koning net vier. Hy sal genoem word: Wonderbare Raadsman, Magtige God, Ewige Vader, Vredevors. Soos die Oosterse konings met al hulle wysheid sal hy al die wysheid hê om sy volk se Raadgewer te wees in hulle nood. Hy sal ‘n magtige Kryger wees wat sy volk teen die vyand kan aanvoer en hulle keer op keer sal oorwin. Hierdie koning sal ook vir sy volk ‘n ewige Vader wees, wat vir hulle sorg. Hierdie koning wat die nag in ‘n helder dag omskep, sal ook ‘n Vredevors wees. Hy sal nie net ‘n einde aan alle oorlog maak nie, maar die totale wêreldorde herstel met ‘n vrede wat gebou is op reg en geregtigheid. Sy vrederyk sal uitbrei en gekenmerk word deur voorspoed. Aan sy heerskappy sal daar geen einde wees nie. God self is die waarborg dat hierdie belofte waar sal word.

Jesaja het nie geweet wie hierdie koning sou wees wat so sou heers en regeer nie. Ons wat 2300 jaar na hierdie profesie leef, glo en aanvaar dat die Kind van Betlehem, die Seun, die beloofde Koning is. Hy is, soos Lukas sê, die ‘die môreson’ wat ‘uit die hoogte op ons afstraal’. Hy het lig gebring ‘aan die wat in duisternis en in die skaduwee van die dood lewe’ (1:79). Anders as in Jesaja 9 waar die beloofde koning maar net die teken van die beloofde oorwinning, verlossing en vrede was wat God sou gee, is Jesus Christus die verpersoonliking daarvan. Hy het persoonlik alle magte en owerhede deur sy dood en opstanding oorwin en deur sy kruisiging die vrede bewerkstellig – ‘n vrede wat nie van hierdie wêreld is nie (Joh 14:27). Hierdie oorwinning en vrede het Jesus nie deur geweld daargestel nie, maar deur sy onselfsugtige offer aan die kruis. Deur Jesus se koms en werk op aarde het die beloofde vredesryk in hierdie wêreld ingebreek. Dit moet elke donker stad, dorp, straathoek, stegie, kantoor, plakkerskamp, huis, huwelik, gesin en mens verlig deur ons wat onsself Christene en die lig van die wêreld noem. Maar dan moet ons vredemakers wees. Mense wat teen elke prys vergifnis, versoening en geregtigheid met alle mense najaag. Ons moet nie in die taal van Efesiërs 6 soldate met ‘n geweer of AK 47 in die hand wees nie, maar soldate met die Woord van God. Nie soldate wat toegerus is met pantserkarre en met koeëlvaste baadjies nie, maar gepantser met reg, geregtigheid en betroubaarheid! Nie soldate wat toegerus is met soldatestewels wat vertrap en vernietig nie, maar soldatestewels met die handelsmerk: Bereidheid vir die evangelie van vrede! Die bereidheid om sonde en skuld teenoor my naaste te bely. Dan sal die bevrydende lig van God se heerskappy in ‘n donker wêreld met sy uitsiglose nag deurbreek. Dan sal die uitsiglose nag wyk voor die dag – die dag van verlossing en bevryding. Verlostes en bevrydes sal hul stem by dié van die engele voeg: ‘Eer aan God in die hoogste hemel en vrede op aarde…’. Saam met Lukas sal ons in ons donkerste nag kan bely: Hy is ‘die môreson’, wat ‘uit die hoogte op ons afstraal’.