Teks

In Woord teen die Lig II/3 word hierdie perikoop ook bespreek. Hoewel daar in hierdie artikel geen opsomming van hierdie perspektiewe deur Coenie Burger gaan wees nie, het hy tog baie belangrike perspektiewe oor die teks deurgegee waarna verwys sal word.

Volgens Brueggemann vorm die teks deel van die groter geheel wat van 18:16-19:38 strek. Die hart van die groter gedeelte vind ons in die storie van Sodom en Gomorra (19:1-29). Brueggemann merk op dat die mans of besoekers in hierdie gedeelte nou ’n ander funksie het as toe hulle by Abraham en Sara besoek afgelê het. Tóé moes hulle ’n belofte aankondig. Nóu moet hulle die einde aankondig.

Die teksgedeelte word soms as ’n voorsetting van die voorafgaande gedeelte gesien en soms as ’n inleiding tot wat in Sodom en Gommorra sou plaasvind. Saam met Burger kan eerder gekies word om die teks as ’n selfstandige een te hanteer, hoewel dit nie onafhanklik van die voorafgaande en daaropvolgende perikope gelees moet word nie. Brueggemann waarsku egter tereg dat ons die hele gedeelte met groot versigtigheid moet lees: ‘It easily lends itself to conclusions which are wooden, mechanical, and concrete-operational about the reality of God. Unless interpreted carefully, this passage will be taken as support for mistaken theological notions that are uncritical and destructive. The most obvious dangers of perverse interpretation relate to (a) the stylized and stereotyped description of judgment and destruction (19:24-28); (b) the appeal to numbers in 18:26-32 which will too easily reduce God's righteous purposes to arithmetical calculation; and the offense of Sodom which in popular usage and perhaps in 19:5 is homosexuality. If these three factors – stylized judgment, numerical calculation, and a simplistic moralizing on homosexuality – are brought together according to popular understandings, the text will yield a teaching remote from the gospel.’

18:16-19: Die verbondenheid van God aan sy beloftes kom hier baie sterk na vore. Ten spyte van die twyfel van Abraham en sy vrou oor die aankondiging van die baba wat gebore sou word, bly God steeds getrou. Hy herinner Homself aan die beloftes wat Hy reeds in Gen 12:1-3 aan Abraham gemaak het. Hoe sal Hy sy ‘voorneme’ om Sodom te vernietig van die draer van sy beloftes weerhou? God vergeet dus nooit sy beloftes nie.

Maar die seën aan Abraham het ook die imperatief van optrede wat ‘goed en reg’ is ingesluit. Hierdie woorde word in die profetiese literatuur gebruik as ’n samevatting van hulle boodskap (Am 5:7,24; Jer 33:15). Om die gebruik van hierdie verse as problematies te sien, is nie korrek nie. Brueggemann sê: ‘The righteousness and justice of Abraham are not simply moral obedience. They are also a passion for the well-being of the very ones who have violated God.’ Die feit dat die Here Abraham ‘ken’ (Hebreeus: yada – NAV vertaal met ‘kies’), behoort Abraham in beweging te bring om getrou te wees aan sy roeping as geseënde deur wie die seën ook na ander sal vloei.

18:20-22: Hierdie verse is uiters belangrik vir die verstaan van die res van ons Skrifgedeelte. Die wonder van God se genade kom baie sterk na vore. Anders as die heersende opvatting van sonde-straf, word die straffende God hier deur Abraham onder ‘kruisverhoor’ geneem. ’n Ou tekswysiging word in die NAV (teenoor die 1933 vertaling) uitgeskakel. Vir die Masorete was dit onaanvaarbaar dat God voor Abraham kon staan en daarom het hulle die teks gewysig om te lees dat Abraham voor God gestaan het (22). In die NAV word gesê dat 'die Here het by Abraham bly staan’ het. Hierdie vertaling laat reg geskied aan wat daar werklik staan en open wonderlike teologiese perspektiewe. Dis asof die Here Abraham uitnooi om met hom in gesprek te gaan oor die sonde van Sodom en Gomorra. Jagersma sê: ‘Die Here staan hier dan ook in die houding van die regter voor Abraham. ’n Houding wat as ’t ware die stilswyende uitnodiging aan Abraham inhou om dit nou uit te spreek. Immers, die wêreld waarin hy nou leef – Sodom en omgewing – word nou deur totale ondergang en vernietiging bedreig en die geroepene – die geroepe gemeente – kan en mag nie stilswyend en sonder om iets te doen toekyk nie. En dit is die Heer self wat op hierdie manier en met hierdie houding Abraham uitdaag om vir hierdie bedreigde wêreld op te kom.’

Hierdie woorde van Jagersma moet ook gesien word in die lig van die verse 20-21. Die geroep van Sodom en Gomorra (wat die sonde ookal was), was groot, maar op ’n baie menslike manier word beskryf dat God ‘self’ wil kom kyk of dit waar is. God se oordeel is nooit finaal nie. Hy wil nie onregverdig wees nie. Dis asof die Here aan Abraham die opening gee om met Hom in gesprek te tree.

18:23-32: Abraham gryp die kans aan om met die Here te gesels. Die res van die hoofstuk word gewy aan die ‘nuwe’ manier waarop ’n mens oor God mag dink. Die eenvoudige moralistiese godsdiens van goeie dade-beloning en sonde-straf, word hier deurbreek: ‘It is as though Abraham is Yahweh's theological teacher and raises a question that is quite new for him. The question concerns Yahweh's willingness to set aside the closed system and approach the world in another way. Abraham is the bearer of a new theological possibility....In these questions, Abraham urges God that he should act like God and not like a childish, score-keeping litigant ... If God should act in such a calculating way, he diminishes and jeopardizes his own holiness’ (Brueggemann).

Abraham se eie ervaring as gelowige het waarskynlik ook hier ingespeel. Daarom is kommentatore reg as hulle sê dat hier van groei in sy lewe sprake is. Teenoor sy lafhartige eie pogings in Genesis 12 en 16, sien ons hier iemand wat só deur God se teenwoordigheid oorweldig word, dat Hy bereid is om sy roeping ernstig te neem en vir die stad in nood in te tree. As twyfelaars het Abraham en Sara telkens ontdek dat God nie sy woord en beloftes aan hulle terugtrek nie. Ook al lag hulle oor God se beloftes, gaan Hy aan met sy plan. Ook al is Abraham erg bewus van sy eie gebrokenheid (18:27), het iets reeds by hom deurgebreek: God is die getroue God. Daarom sal dit ook nou vreemd wees as die Here ‘onregverdig’ optree.

Die korporatiewe denke van die Ou Testament, waardeur ’n hele groep mense deur die ongehoorsaamheid van een of twee in ellende gestort word (sien die gebeure by Ai en Jerigo toe Akan bangoed gesteel het – Josua 7:22-25), word deur Abraham omgekeer. Sou dit nie moontlik wees dat die geregtigheid van ’n paar die ongeregtigheid van vele kan oorskadu nie? En God gee hom gelyk. Dit sou wel kon.

Hierdie gedagte word in die Ou Testament en later in die Nuwe Testament ook aangetref. Die geregtigheid van God eis dat daar teen die sonde opgetree moet word, maar deur die trou van God word die gedagte van korporatiewe skuld telkens op die agtergrond verdryf. Wanneer God met pyn in sy hart sit oor die verskriklike goddeloosheid in die wêreld en besluit om dit te vernietig, sien ons dat Hy steeds vir Noag spaar (Gen 6). Wanneer die volk teen God oortree, herinner Moses God aan sy verbond met Abraham en ‘versag’ God se toorn (Eks 32,33). Wanneer die volk kla omdat hulle in ballingskap is weens die sonde van hulle voorvaders (Eseg 18), bevestig die profeet dat die skuld van ouers nie teen kinders gehou sal word nie. Wanneer God se toorn teen die volk sonder twyfel gaan ontvlam, bedwing God Homself omdat Hy nie soos mense wil wees nie (Hos 11:8,9). Sy liefde brand sterker as sy toorn. In Jesaja 53 lees ons dat die kneg van die Here die straf van die volk plaasvervangend gedra het. Die onskuldige kneg word die waarborg dat die hele volk se sonde gedra is. Ook die Lam van God dra die sonde van die hele wêreld weg (Joh 1:29). En Paulus bely helder en duidelik: ‘Deur die oortreding van die een mens het die dood begin heerskappy voer deur hierdie een mens, maar deur die Een, Jesus Christus, is veel meer bereik: dié wat die oorvloed van genade en die vryspraak as gawe ontvang het, sal lewe en heerskappy voer. Soos een oortreding gelei het tot veroordeling vir alle mense, so het een daad van gehoorsaamheid dus ook gelei tot vryspraak en lewe vir almal. Soos baie deur die ongehoorsaamheid van een mens sondaars geword het, so ook sal baie deur die gehoorsaamheid van die een Mens vrygespreek word’ (Rom 5:17-19).

Of Abraham by twintig of tien regverdiges op sou hou, sou geen verskil aan die dialoog gemaak het nie. Nie die getal nie, maar die saak waarom dit gaan, is belangrik om te snap (Brueggemann). Die Regter word die gespreksgenoot: ‘God is now more attentive to and more moved by those who obey than those who do not. Such an argument questions every caricature of God as the score-keeper and guardian of morality who is ready to pounce and judge and punish. No, God is more ready to celebrate, acknowledge, and credit for all the right-relatedness of a few’ (Brueggemann). Burger merk tereg op dat die strakke lyne wat moontlik oor God kan bestaan, deur die skrywer deurbreek word. Die Here se openlike ‘gesprek’ met Abraham oor hierdie saak is ‘n baie goeie aanduiding daarvan. Ook deur die aanduiding dat die Here self wil gaan kyk of die geroep van Sodom en Gomorra regtig so erg is, ‘wil die outeur ons laat inkyk nie alleen in God se absolute billikheid nie, maar ook in sy openheid en ruimheid van Persoon...Uit die geheel van die perikoop is dit duidelik dat God se besluit oor Sodom en Gomorra nie finaal, onberoulik, onomkeerbaar was nie’

Konteks

Die verskillende preekmoontlikhede kan in In Woord teen die Lig II/3 nagegaan word. Vir die doeleindes van hierdie preekstudie kan aan twee ander sake aandag gegee word:

1. Wat beteken dit om deur die Here verkies te wees? Die motief van Abraham se geroepenheid en verkiesing word in ons teksgedeelte weer aangeraak. Om die verkiesing van God beter te verstaan is dit nodig om te benadruk dat die Ou Testament dit deurgaans vermy om die aandag op die status van die volk te fokus. In Deuteronomium 7:6-8 word die verkiesing van Israel in 'n positiewe en negatiewe sin beskrywe (Craigie). Enersyds word beklemtoon dat die volk nie verkies is op grond van hulle voortreflikhede nie. Andersyds word gesê dat die volk gekies is weens God se liefde en trou. Daar kan aan die verkiesing van die Godsvolk in die Ou Testament slegs op een manier gedink word, en dit is dat God se aktiwiteite alle menslike aktiwiteite voorafgaan (Schmidt). Die verkiesing is 'n genadedaad van God wat alleen in sy liefde en trou gegrond is en daarom is God vir hierdie daad van verkiesing aan niemand verantwoording verskuldig nie (Zimmerli). In die Nuwe Testament word hierdie absolute genadige karakter van die verkiesing ook aangetref. Die verkiesing in Christus is een van die Nuwe-Testamentiese maniere waarop die genadekarakter van die verkiesing benadruk word (Berkouwer). Die woorde van Calvyn in hierdie verband is oorbekend. Die hemelse Vader moes sy oë op Christus vestig "omdat Hy in die hele saad van Adam niks gevind het wat sy uitverkiesing verdien het nie" (III, 22:1).

Die verkiesing in Christus volgens Efesiërs 1 is nie slegs 'n illustrasie of aksentuering van die genadige verkiesing van God nie, maar is ook die uitsluiting van alle verdienste (Berkouwer). Die uitnemende van God se verkiesing is daarom dat God barmhartigheid teenoor tollenaars, hoere en sondaars betoon het. Dit is inderdaad so dat wanneer mense na sedelike redenering verlore is, hulle deur die genadige verkiesing van God nie verlore is nie (Noordmans).

Maar die prediking of aankondiging van die verkiesing funksioneer in die Skrif nooit as objektiewe informasie oor 'n nuwe rigting wat God met sy volk wil gaan nie. Bachar in die Ou Testament beteken nie in die eerste plek dat God vir 'n bepaalde groep of persone gekies het nie, maar beteken allereers dat God verkies tot, aanwys as" (Vriezen). Die verkiesing van die koning, stad of die volk is 'n verkiesing tot 'n bepaalde taak of amp. Aan die hart van God se verkiesing is daarom nie 'n arbitrêre keuse nie, maar 'n doelgerigte verkiesing tot diens.

Die korrelasie tussen verkiesing en gehoorsaamheid word ook in die Nuwe Testament aangetref. Die voorneme en genade van God word in Efesiërs 1:13 deur die prediking van die evangelie bekend gemaak. God is deur die verkondiging van die evangelie verkiesend in die tyd werksaam. Hierdie evangelie van God se genadige verkiesing in Christus is op die geloof gerig. In Kolossense 3:12-17 is die feit dat die gemeente die eklektoi van God is (3:12), die rede waarom daar in die regte verhouding met mekaar binne die gemeente geleef moet word (3:13), vir die weg van die liefde gekies moet word (3:14), in vrede met mekaar en dankbaar teenoor God geleef moet word (3:15-17). Die verkondiging van die genadige verkiesing van God kan die mens nooit passief maak nie. Die verkiesing van die volk van God skep geen outomatiese bevoorregte posisie vir die volk nie, maar is gerig op die liefdevolle reaksie van die volk op God se genadige verkiesing wat Hy op grond van sy trouverbond gemaak het. Vir die Ou Testament bestaan daar 'n korrelasie tussen die goddelike verkiesing en die dankbare menslike verantwoordelikheid. Daarom het die verkiesing nie 'n valse gerustheid nie, maar eerder 'n groter mate van verantwoordelikheid tot gevolg (Zimmerli).

Hierdie perspektief is veral ter sake wanneer die 18:16-19 in behandeling geneem word.

2. Die voorbidding van Abraham moet binne die konteks van God se trou verstaan word. Jagersma sê wel, soos baie ander kommentatore en preke, dat een van die belangrikste aspekte van die Skrifgedeelte in Abraham se bereidheid om voorbidding te doen, geleë is: ‘Waar dit op aankom is die teenwoordigheid van ’n gemeenskap van mense waarin die geregtigheid van die Heer sigbaar word. Die gemeenskap is daar aanwesig en inderdaad ook sigbaar waar mense saam bewus is van hulle dienende taak in die wêreld rondom hulle. Waar dit alles gesien en gedoen word, is ook die egte gemeente van Christus sigbaar in die wêreld.’ Hierdie en ander opmerkings moet egter ook gesien word in die lig van God se toegeneëndheid tot die wêreld in sy nood. Dis asof die Here ‘self’ wil sien hoe gebroke die wêreld is. Daarom kom Hy ook uiteindelik self hierheen in die gestalte van Jesus. God word mens. Hy vergewis Hom van die nood van die wêreld – eerstehands! As enigste regverdige sterf Hy vir die goddelose wêreld. God kan nie in die kassie van ‘so is Hy’ gedruk word nie. Op God kan jy nie jou hand lê nie. Sy trou laat Hom ‘vreemde’ dinge doen. Omdat Hy oop is vir oortuiging, kan ons met Hom praat en onderhandel. Hy staan by ons wanneer die nood in die wêreld onafwendbaar lyk en daag ons uit om ons roeping op te neem om daarvoor te bid. Wanneer die onvrugbaarheid van Abraham en Sara skynbaar die laaste sê het, kondig God aan dat die nuwe begin aan Hom alleen behoort. Wanneer die verwoesting van die wêreld onafwendbaar lyk, is dit God se trou wat Hom daartoe lei om toe te gee dat Hy bereid is om straf te herroep. Hy doen dit op grond van die gehoorsaamheid van die enigste gehoorsame, Jesus Christus – nie op grond van ons voorbidding nie.

Preekvoorstel

Boontjie kry sy loontjie! Dis die lied van die mens. In ons prestasiekultuur is dit juis hierdie lied wat ons hele lewe in beslag neem. As jy hard werk, sal jy beloon word. As jy droogmaak, sal jy moeilikheid kry. Ons werk met hierdie geslote sisteem in die werk en in die kerk. As jy gesondig het, word jy gestraf. As jy goed gedoen het, sal dit jou help. Ons raak ook maklik deel van die koor van veroordeling oor sonde en dat ‘boontjie maar net sy loontjie’ kry. Dink maar aan die geweldige veroordeling wat jy soms hoor as iemand wat ’n belangrike figuur in die samelewing was, sy Moses teëkom. Dis asof die koor van veroordeling en spot dan helder en duidelik uit die kele van God se mense kom. ‘Boontjie kry sy loontjie!’ Elke hond ry sy dag. Dis reg so! Miskien sal die ‘sondaars’ nou begin luister as die Vigsepidemie eers regtig begin om mense uit te wis! Al lê die wêreld in sy nood op die afgrond van ’n ekologiese krisis is dit asof Christene eerder teen die wêreld in sy nood is as betrokke daarby.

Hoekom is Christene soms so hard en koud teenoor die nood in die wêreld? Miskien is dit so omdat ons eie sonde so baie is dat ons liewer oor ander se sondes en foute praat as ons eie. Miskien skreeu ons op onsself. Maar volgens hierdie verhaal is dit miskien omdat ons nie verstaan wat dit beteken om geseëndes, geroepenes van die Here te wees nie. Die belangrikheid van Abraham se roeping is dat God hom gekies het ‘dat hy sy kinders en sy nageslag kan beveel om op my pad te bly deur te doen wat goed en reg is, sodat Ek vir Abraham kan doen wat Ek hom beloof het’ (18:19), kan hier beklemtoon word. Ons ontvang nie God se seën sodat ons onsself daarin kan verlustig nie. Ons word nie gekies sodat ons die liefde van die Here vir onsself kan hou nie. Nee, Abraham moes deur alles wat met hom gebeur het meer en meer ontdek dat hy net ’n kanaal is waardeur die Here se seën na ander moet vloei (sien ook verband met Gen 12:1-3).

God kan nie in ons liedjie vasgevang word nie. Die verhaal van Abraham en God ... van God voor Abraham, moet ons twee maal oor ons geslote sisteme van sonde-straf laat dink. Dis asof God vir ’n oomblik by Abraham stilstaan om te vra of hy dan niks te sê het oor die geweldige vernietiging wat op Sodom wag nie. En Abraham het iets te sê. Hoewel God die regter is, kan Abraham dit nie met sy ervaring van God se genade in verband bring dat onskuldige mense saam met skuldiges gestraf sal word nie. Dis nie die genadige God wat hy deur al sy dae van vertwyfeling en eiesinnigheid leer ken het nie. Daarom beroep hy hom op die lewende God wat nie in sisteme vasgevang word nie. In hierdie verhaal word die teorie van eenvoudige moralisme op die kop gekeer. Die gedagtes wat hierbo by 18:23-32 bespreek is oor die veranderlikheid van God, kan hier benut word. Telkens wanneer ons dink dat dit klaarpraat met mense is, is God bereid om nie soos mense te oordeel nie, maar op grond van sy onvoorwaardelike liefde. Dit kan uitloop op die wonderlike gedagte van die plekruiling wat uiteindelik in Christus die hoogtepunt van God se ‘onvoorspelbare’ genade is. In plaas daarvan dat die hele wêreld gestraf word, dra Één die straf vir die sonde van almal (Rom 5:12-21). Nou word ons almal geseëndes. Selfs die sonde van Sodom en Gomorra word daardeur versoen.

Abraham word nie geroep om deel van die vloek oor Sodom en omgewing te wees nie. Ons oordeel as kerk stel die diepste dieptes van die verval in waardes te toon. Wanneer kerkmense veroordeel en liefdelose kritiek uitspreek, verstaan ons dikwels nie dat ons optrede die Here se mense in diskrediet bring by die wêreld nie. Weens ons oordele en Godspelery oor ander se lewe, lag die wêreld vir die soort evangelie waarvan ons draers behoort te wees. ’n Mens voel oneindig hartseer wanneer jy briewe in die openbare pers lees waarin Christene mekaar en mense soos broer Clinton op kras maniere veroordeel. Mens voel amper om te skree: Hou tog net op! En dis nie omdat jy die korrupsie, leuens, moord, egbreuk, of bedrog goedkeur nie. Dis omdat jy weet dat die wêreld weereens gaan beleef dat Christene harde en onversetlike mense is.

Geroepenes word geroep om in te tree vir die wêreld se nood. Ons kan nie maar toesien hoe alles tot niet gaan en ons hande in onskuld was nie. Die woorde van Jagersma by die bespreking van 18:20-22 kan hier treffend ingespan word. As ons aan ons roeping as geseëndes uitdrukking wil gee, sal ons die geleentheid wat God ons gee om die weë van ‘goed en reg’ self na te jaag, aan ons kinders te leer en te bid dat God die skuldige wêreld ook op grond van die verdienste van die een Regverdige sal spaar, ernstiger moet neem. Die woorde van Luther in sy tafelgesprekke is aangrypend: ‘Soos ’n skoenmaker skoene maak en ‘’n kleremaker klere, so moet ’n Christen bid. Dit is sy werk. Die gebed hou die wêreld in stand. Sonder die gebed sou die wêreld heel anders daaruit sien. Ons hoef nie bang te wees om ons tot hom te rig nie, want Hy verhoor ons gebed om Christus se ontwil. Dit weet ek uit eie ervaring, want my gebede word altyd verhoor en ek kry soms meer as wat ek gevra het – al laat God my soms ’n tyd lank wag...’

Die volgende verhaal beskryf die tragedie van die kerk. Ons het deur Christus ’n oop deur by die Vader. Ons kan met Hom praat en ons sake met Hom bespreek. Maar soms kan ons so in hierdie godsdienstige voordele opgaan dat ons die nood van die wêreld miskyk

‘It was a cold winter's day that Sunday. The parking lot to the church was filling up quickly. I noticed, as I got out of my car, that fellow church members were whispering among themselves as they walked to the Church. As I got closer, I saw a man leaned up against the wall outside the church. He was almost laying down as if he was asleep. He had on a long trench coat that was almost in shreds and a hat topped his head, pulled down so you could not see his face. He wore shoes that looked 30 years old and too small for his feet. They had holes all over them and his toes stuck out. I assumed this man was homeless and asleep. So I walked on through the doors of the church. During the few minutes we stood around fellowshipping, someone brought up the subject of the man laying outside. People snickered and gossiped but no one bothered to ask him to come in, including me. A few moments later church began. We all waited for the preacher to take his place and to give the Word.

Then the door opened. In came the homeless man walking down the aisle with his head down. People gasped and whispered and made faces. He made his way down the aisle and up onto the pulpit. He took off his hat and coat. My heart sank. There stood our preacher. He was the homeless man. No one said a word. The preacher took his Bible and laid it on the stand and began, Folks, I don't think I have to tell you what I am preaching about today." Then he started singing the words to this song, "If I can help somebody as I pass along, if I can cheer somebody with a word or song, if I can show somebody that he's traveling wrong, then my living shall not be in vain."

Ook vir hierdie nood van ons, tree die groot Voorbidder op hierdie oomblik in omdat óns skuld ook deur die Plaasvervanger gedra is.

Bibliografie

G Ch Aalders: Genesis Vol II. Michigan. Zondervan, 1981. Walter Brueggemann: Genesis. Atalanta. John Knox Press. 1982. C W Burger: Genesis 18:16-33, in Riglyne vir prediking oor die Genesisverhale. Woord teen die Lig II/3 (CW Burger, BA Müller, DJ Smit – reds). Kaapstad. NG Kerk-Uitgewers, 172-82. Coenie Burger: Storie vir ons tyd. Die hoopvolle verhaal van Abraham en Sara oorvertel vir ’n oorgangstyd. Kaapstad. Lux Verbi. 1994. H Jagersma: Abraham. Kampen. JH Kok, 1977. Derek Kidner. Genesis. Leicester. IVP, 1967. Walter Lüthi. Abraham. Basel. Friedrich Reinhardt Verlag, 1967. G Von Rad: Genesis. London. SCM Press, 1972.