Ander tekste: Ps 118:1-2;14-24;
Hand 10:34-43 [Jes 25]; Joh 20:1-18 [prediking]
In hierdie eerste vier verse van Kolossense word die voorafgaande temas
saamgevat en word ook die teologiese grondslag gelê vir die betoog oor die ou
en die nuwe lewe wat met vers 5 begin word. 'n Mens moet daarop let dat die
Kolossense se opstanding met Christus beskryf word met 'n werkwoord wat die
verlede tyd (Aoristus) aandui. Waar in Romeine 6 die imperatief gebaseer is op
die dood van Christus, word dit hier gebaseer op sy opstanding.
Die werkwoord zhtew wat in die Afrikaanse vertaling met ‘strewe’
of ‘soek’ vertaal word, verwys veral
na 'n oriëntasie van die mens se wil. Paulus span die woord hier as 'n direkte
opdrag in, terwyl die teenwoordige imperatief daarop dui dat hierdie strewe 'n
voortdurende stryd is. Hierdie soeke gaan egter nie oor iets wat die mens nog
moet gaan vind nie; die soeke begin met dit wat reeds gevind is (Barth).
Paulus se verwysing na die dinge daarbo moet nie in 'n ruimtelike sin
verstaan word nie, maar moet eerder eties geinterpreteer word. Veral gaan ‘die
dinge daarbo’ eintlik oor Hom wat aan die regterhand van God sit. Anders
gestel, omdat Christus ‘daarbo’ is, daarom moet die gelowiges hulle lewens laat
rig en laat beheer deur die dinge wat Hy verkondig het en deur dit wat Hy self
verteenwoordig.
Die werkwoord kekruptai (Perfektum), plaas die klem op
beide die durende effek en die permanente resultaat van die gelowiges se
verborgenheid in God: Julle lewe is met Christus in God verborge en dit sal so
bly. Veral is die motief waarskynlik om hulle te verseker, dat alhoewel hulle
lewens dalk onder aanvegting kan verkeer en hulle verborgenheid in God
onsigbaar is, dit by God volkome veilig is. "In sekere sin is die
uitdrukkings: 'is opgewek' (1a), 'die dinge daarbo waar Christus is' (1b),
'Christus sit aan die regterhand van God' (1c), die dinge wat daarbo is' (2),
'ons lewens wat saam met Christus verborge is in God' (3) en 'Christus wat ons
lewe is' (4), parallelle of sinonieme wat
almal presies dieselfde inhoud tot uitdrukking wil bring, te wete die vastheid, versekerdheid en
betroubaarheid van ons (eskatologiese) heil.(...) Wat met Christus gebeur het, het met ons gebeur en wat nog met
Hom sal gebeur, naamlik sy openbaring
in heerlikheid (4), sal met ons
gebeur." (DJ Smit)
Die term ‘met Christus’ is een
wat in die Pauliniese corpus baie min gebruik word. Hierdie frase is egter nie
'n formule soos die bekende ‘in Christus’
nie, dit is veel eerder 'n motief waardeur op 'n verskeidenheid van maniere
aan die intieme persoonlike verbintenis tussen die gelowige en Christus
uitdrukking gegee word. “Both the phrase
and related verbs are employed in Colossians to describe the death and
resurrection with Christ as a past event and the resulting new
existence for the Christian: it is his life with Christ. Like Christ’s life
it is hidden in God.” (O’Brien). (My beklemtonings -OSM)
Dit is geweldig belangrik vir die behoorlike verstaan van die omvang van
die Paasgebeure dat dit nie los van die dood gesien word nie. Die verband
tussen dood en opstanding word uitstekend deur Hans Küng verwoord: “Opstanding
beteken om in God te sterf. Dood en opstanding is baie nou met mekaar verbind.
Opstanding geskied met die dood, in die dood en uit die dood. Hierdie ‘sterwe
in God’ is nie iets wat as vanselfsprekend aanvaar kan word nie, dit is nie 'n
soort natuurlike ontwikkeling of die verlange van die menslike natuur wat ten
alle koste vervul moet word nie. Die dood is die mens se saak, die opstanding
kan slegs God s’n wees. Die mens word opgeneem, geroep, tuisgebring en daarom
finaal aanvaar, gered deur God. Hy word in die dood - of beter - van die dood
geneem as 'n daad van God se getrouheid. En dit is 'n verborge, onvoorstelbare,
nuwe daad van die Skepper, 'n nuwe daad van Hom wat die dinge tot lewe roep wat
eintlik nie is nie. Daarom het ons hier nie met 'n bonatuurlike ingrype in die
natuurlike verloop van dinge te doen nie, maar met 'n werklike geskenk en 'n
ware wonder.” (uit: Christ sein).
Sonder twyfel is dit so dat hierdie oproep van Paulus aan die gemeente
van Kolossense deur die viering van Paassondag op 'n besondere manier gedra en
versterk word. Op Paassondag word nie alleen die opstanding van Jesus uit die
graf herdenk en gevier nie, maar gaan die vreugde van die dag ook oor die feit
dat die gelowiges deur hierdie gebeure verlos is van die greep en die
vernietiging van die dood en die doodsbestaan . Daarom is dit geweldig
belangrik dat, in voortsetting van die betekenis van die dag en ontsluiting van
die teks, die oproep in Kol 3 as die oproep tot 'n deelname in die feesvreugde
gehoor sal word. In hierdie sin fasiliteer die teks 'n vierende betrokke-wees
van die gemeente by die opstandingsgebeure, maar breek dit ook 'n uitsig oop op
'n nuwe bestaanswyse omdat Christus se geskiedenis ten diepste my geskiedenis
geword het.
Want so lui die paasboodskap: die opstanding van Jesus Christus verleen
aan my eie storie en aan die storie van die kerk die soort sin wat die
verganklikheid en die betekenisloosheid van die lewe op 'n radikale wyse ontken
en transendeer.
Dit is egter ook geweldig belangrik dat aan hierdie Paasboodskap nie,
soos dikwels in die kerk die geval is nie, as 'n eenmalige gebeure, 'n
jaarlikse soort bewusmaking gesien word nie, maar dat die gemeente verstaan wat
Paulus hier in Kol 3 probeer duidelik maak. Die opstanding van Jesus Christus
maak die gelowiges permanent deel van 'n nuwe bestaanswyse.
Die Nederlandse teoloog Noordmans, het die opstandingslewe by geleentheid
met die volgende beeld verduidelik. Hy sê vir die gelowiges is elke nuwe dag
nie soos nog 'n spyker in hulle doodskis nie, maar met die gelowiges gaan dit
soos met 'n bergklimmer. Elke dag wat hy verder klim word die uitsig verder en
die perspektiewe ruimer.
JH Bavinck sluit 'n mooi meditasie oor 1 Kor 15:57 waarin dit oor die
oorwinningslewe gaan, op die volgende manier af:
"Nou is ek bang dat u miskien dink: ja, dis alles maar mooi woorde.
Dat u dink, aan my lot maak dit egter geen verskil nie, want ek merk van die
oorwinningslewe niks nie. My lewe is soos 'n donker, slegte pad deur 'n mistige
bos op 'n pikdonker aand. Ek sien nie eers 'n strepie lig nie." Bavinck
vervolg dan: "Ek wil hê dat u nou vir 'n oomblik doodstil gaan sit en dan
baie rustig die volgende woorde vir uself herhaal: Maar ons dank God dat Hy aan ons die oorwinning gee deur ons Here Jesus
Christus. En dat u nou ernstig dink aan die manier waarop Christus ook vir
u gely het (en dat u daarom nie alleen saam met Hom in sy lyding is nie, maar
ook saam in sy opstanding), dat u sal begryp dat ook u die voorwerp van sy
liefde is. Dán kan u stadig u kop optel in die grootse wete: dit is tóg waar:
in alles is ons méér as oorwinnaars deur Hom wat ons liefhet."
'n Aantal jaar gelede het die film Awakenings
gedraai wat die verhaal vertel het van 'n dokter se navorsing oor en werk met
post-enkefalitis pasiënte. As gevolg van hulle siekte is dié mense heeltemal
afgesluit van die wêreld rondom hulle, in dié sin dat hulle oënskynlik enige
vermoë om te kan kommunikeer of om enige reaksie te toon op enige iets wat
rondom hulle gebeur, verloor het. Mettertyd het die dokter egter die verbasende
ontdekking gedoen dat daar by hulle tog definitiewe tekens van breinfunksie
teenwoordig was. Deur sy navorsing het hy op 'n middel afgekom wat die
potensiaal gehad het om hulle vanuit die tronk van doodsheid te bevry. By wyse
van 'n eksperiment is dit aan 'n pasiënt, Leonard, wat toe reeds vir 30 jaar in
die 'koma' was, toegedien. Die volgende oggend toe die verpleegpersoneel by
Leonard kom, het hulle die verstommende ontdekking gedoen dat hy na 30 jaar
weer 'wakker' geword het. 'n Mens kan vir jouself beswaarlik die vreugde
voorstel.
Na 'n paar dae het dit egter geblyk dat die middel alleen vir 'n beperkte
tyd werk. Leonard het gou weer in sy doodslaap verval. Na 'n volgende
toediening van die middel het hy vir 'n kort tydjie wakker geword; om daarna
maar weer weg te raak. Vandaar die naam 'awakenings'.
Miskien is hierdie verhaal in 'n sekere sin die beste beskrywing van die
manier waarop die opstanding in ons lewe funksioneer. So een of meer keer per
jaar, met Paasfees of wanneer ons daaraan herinner word ervaar ons iets van die
opstandingskrag van Jesus Christus. Maar dit is alleen maar 'n soort
'awakening'. Dit is van korte duur. Vir die groter deel van ons bestaan is ons
dikwels ook in 'n soort doodslaap; ontbeer ons die krag en die moontlikhede wat
Paasfees in ons lewe bring. Dalk vergeet ons gewoon van die Paasgebeure of dalk
neem ons dit nie werklik ernstig op nie.
Wat ook al die geval mag wees, dit lyk of die gemeente van Kolossense
dieselfde probleem as ons gehad het. In hierdie hoofstuk praat Paulus op 'n
baie ernstige, maar ook baie pastorale wyse met die gemeente. Uit die res van
die brief blyk dit dat daar mense in of buite die gemeente was wat die
gelowiges mislei het met die dinge wat hulle verkondig het. Wat dit presies was
weet ons nie. Maar 'n mens kan uit Paulus se weerlegging van hulle leerstellings
die afleiding maak dat hulle nie dit wat die Here Jesus gedoen het, ontken het
nie. Maar, en dit is waarop dit hier aankom, dit wat Jesus gedoen het, was
volgens hulle egter nie genoeg nie. Verlossing, bevryding, nuwe lewe ens. moes
nog deur 'n bepaalde soort dissipline en die nakoming van sekere ander
voorwaardes voorafgegaan word.
Daar is 'n sekere vlak waar ons die probleem van die Kolossense
waarskynlik baie goed verstaan. Want ons ken die stryd teen die ou lewe, ons
weet maar te goed ons gedagtes gerig is op ons aardse nood en behoeftes. Meer
nog, ons weet hoe ons hele bestaan as't ware in beslag geneem word deur die
dinge wat ons telkens maar net dieper en dieper in die doodsbestaan laat
wegsak.
Daarom het hierdie woorde van Paulus veral op hierdie dag vir ons
besondere relevansie: "Aangesien
julle saam met Christus uit die dood opgewek is, moet julle strewe na die dinge
daarbo waar Christus is, waar Hy aan die regterhand van God sit." Die één ding wat sonder meer uit hierdie
woorde duidelik word, is die feit dat Paulus die opstanding uit die dood nie as
die een of ander ideaal sien nie, maar dat hy dit sien as iets wat reeds gebeur
het. En let wel, dan nie iets waaraan die gelowiges moet wérk om deel aan te
kry nie, maar iets waaraan hulle reeds ten volle deelagtig is.
As Paulus hier sê "strewe na
die dinge daarbo...", bedoel hy nie dat ons moet iets gaan soek wat
ons nog al die tyd ontwyk nie, maar dan bedoel hy dat ons moet toelaat dat dit
wat ons reeds gevind het, dat dit ons lewe beheer. (vergelyk Barth se
opmerking). Hierdie strewe gaan oor
iets waarby my wil by betrokke is. 'n Mens kan dit vergelyk met iemand
wat 'n groot erfporsie ontvang het maar wat dan voortgaan om soos 'n arm man te
leef. Paulus sê hier: "Laat julle lewe beheer word deur dit wat julle
reeds ryker geword het. Gáán, léwe nou soos 'n ryk man."
Een van die dinge waartoe die Ou Testamentiese profete die volk van God
gereeld opgeroep het, was om te onthou.
Om nie te vergeet wie hulle is en waar hulle vandaan kom nie. In 'n sekere sin
is dit presies wat hier gebeur. En dit is presies waarom ons Pase vier.
Want om te onthou in die bybel is nie alleen om iets wat gebeur het in
die herinnering te roep nie, maar dit is om toe te laat dat dit wat in die
verlede gebeur het, dat dit my toekoms verander. Dit is om toe te laat dat God
se verlede my verlede word en God se toekoms, ook my toekoms. Maar veral gaan
die viering van Paasfees daaroor om weer, saam met die hele gemeente, die
opgestane Jesus Christus aan die regterhand van God te sien. En dit gaan
daaroor dat hierdie selfde Christus vandág, nou
in ons bestaan kom inbreek, dat sy roepstem die dooies weer tot lewe roep. In
ons viering van die paasgebeure kom steek God Self die vreugdevure op, steek Hy
Self die fakkel op wat sy lig versprei oor elke donker gangetjie en hoekie
waarin ons ook al onsself mag bevind.
Deur die vreugde wat God in en deur Jesus Christus in ons kom wakker maak
word ons daaraan herinner dat dinge nie meer is soos wat dit was nie. Want die
oop graf ontken alles wat ons die moed tot die lewe ontneem. Dit verkondig dat
daar geen enkele situasie in ons lewe meer kan wees waarin daar geen hoop êrens
te vind is nie. Dit beteken dat daar te midde van die grootste ontreddering of
in die mees uitsiglose situasie nog 'n pad uit kan wees.
'n Mens kan dit vergelyk met iemand wat in 'n vreemde stad verdwaal het.
Die meeste van ons sal waarskynlik iets van hierdie ervaring kan herken.
Aanvanklik kry 'n mens so 'n gevoel van 'n onrustigheid oor die gebrek aan
bekende bakens en dan die paniek as jy besef dat jy geen idee het waar jy
jouself bevind nie en hoe om daar uit te kom nie. Die verligting wat 'n mens
ervaar as jy dan iets sien wat bekend is en waaraan jy jouself kan oriënteer is
iets wat amper fisies oor jou spoel.
In die vreemde, en dikwels bevreemdende wêreld, in ons vrees en paniek is
daar een bekende baken: die oop graf van Jesus Christus. Dis ons
oriëntasiepunt. Dit ons baken. Dit dui die pad en die weg uit aan. Dit is die
gesig van hoop, die teken van God. Die teken van hoop te midde van hierdie lewe
en die teken van God se trou, óók op hierdie aarde.
Die oop graf van Jesus Christus verkondig dus nie alleen dat daar 'n weg
uit die dood is nie, maar -en veral- dat daar 'n weg in die lewe is. Die
opstanding ontken op 'n radikale manier die aansprake van die chaosmagte en die
magte van die dood. Dis nie waar dat hulle die laaste sê het nie. Dit is Jesus
wat aan die regterhand van God sit. Deur sy oop graf het God nie alleen die
dood vir sy kinders ontgrens nie, maar het Hy ook die dade van die Diktator en
sy demone begrens.
Op Paassondag vier ons nie alleen hierdie oorwinning nie, maar vier ons
die feit dat Christus se oorwinning ook ons oorwinning is. En te midde van die
vreugde word ons verseker daarvan dat ons lewe, soos die oorwinning, verborge
in God is. Dat ons lewe deel geword het van 'n nuwe realiteit, naamlik die
realiteit van God en van sy sorg.
Ons vier dit nie op Paassondag omdat dit net waar is van hierdie dag nie,
maar juis omdat dit waar is van al die dae van ons lewe. En dalk veral omdat
dit waar is te midde van al die dinge wat ons ookal te beurt mag val.
Hoe hierdie wete daagliks in 'n gelowige se lewe te midde van selfs die
mees bedenklike omstandighede kan inbreek en 'n nuwe perspektief kan open, kan
dalk die beste aan die hand van die volgende vertelling van 'n Nederlandse
Jodin, Etty Hillesum, duidelik word. Sy skryf op 20 Junie 1942, met ander
woorde toe die vervolging van die Jode op sy ergste was, in haar dagboek die
volgende:
"Ek het vanoggend
met my fiets na die rand van die stad gaan ry om daar van die vars,
ongerantsoeneerde lug te gaan inasem. Oral langs die pad het ek borde gesien
wat die Jode belet om in die bospaadjies te gaan ry. Ek het daaraan gedink dat
bokant die pad waarop ons verbied word om te ry, die wye hemel, oop uitgespan
lê. Niemand kan ons daar verbied nie. Eintlik kan hulle niks aan ons doen nie.
Hulle kan ons sekerlik lastig val en ons van ons besittings en van 'n bietjie
bewegingsvryheid beroof. Die grootste roof pleeg ons egter aan onsself: deur
onsself agtervolg, verneder en verdruk te voel. Ek dink die lewe is mooi en ek
voel te midde van al die vervolging heeltemal vry. Want die hemel binne my is
so wyd en oop uitgespan soos die hemel bokant my..."
Miskien is dit waarop vandag ten diepste aankom: Jesus Christus is self die oop hemel binne
ons en deur sy oop graf kom open God die hemel ook bokant en langs en voor ons.
Bibliografie
CW Burger, BA Müller & DJ Smit: Woord teen die Lig 1/3; Dirkie Smit: Christus is die Heer!