Ander
tekste: Psalm 47 of 93; Handelinge1:1-11;
Efesiërs 1:15-23
Daar is
baie min eksegetiese probleme in hierdie gedeelte. Marshall deel die perikoop
op in 44-49, die opdrag tot sending en 50-53, die vertrek van Jesus. Nadat Hy sy afskeidswoorde aan hulle gerig
het, het Jesus hulle geseën en is Hy in die hemel opgeneem. Lukas lewer uiters
bondig verslag oor hierdie gebeure. Wat wel duidelik is, is dat hy die vertrek
van Jesus die hoogtepunt van sy evangelie maak – ook die punt waar Handelinge
die verhaal weer opneem.
Lukas praat
dus tweekeer van Jesus se hemelvaart: by die afsluiting van die een boek en by
die begin van die ander. Hierdeur kry die hemelvaart ook die karakter van 'n afsluiting
en 'n nuwe aanvang. Dit beteken 'n weggaan van mense, 'n skeiding, maar geen
afskeid in die sin dat die verbinding tussen hulle volledig verbreek word nie.
Die positiewe moment wat hierin vervat is, kom daarin tot uitdrukking dat die
dissipels na die afskeid van Jesus met groot blydskap na Jerusalem teruggekeer
het.
Wat verder
opvallend is van die kort verslag oor die hemelvaart, is die feit dat Jesus sy
dissipels uit die stad uitgevat het (met ander woorde, weg van die oë van
nuuskierige of ongelowige mense) na 'n plek naby Betanië (vlg. Hand 1:12, die
Olyfberg). Wat die merkwaardige hiervan is dat Jesus verkies om die geloof by
mense te wek deur die prediking, navertel of die verkondiging van hierdie
gebeure en nie deur die aanskouing van die wonder self nie.
Dit is
natuurlik ook by die Olyfberg waar Jesus se lydingsweg, die pad van vernedering
en smaad begin het – die pad wat met sy kruisiging geëindig het. Dit is dus nie
sonder rede dat Jesus die dissipels weer hier bymekaarbring nie. Tweekeer tydens
die vertrek van Jesus maak Lukas die opmerking dat Hy hulle (die dissipels)
geseën. (Vir verdere uitbreiding oor wat die 'seën' beteken, kyk onder Preekvoorstel). Dit beteken onder meer dat Jesus al die
dissipels weer bymekaartrek, opnuut 'n eenheid maak. En let wel, almal word
geseën, Petrus, die verraaier, Tomas, die twyfelaar; almal wat Hom in die
oomblik van sy vernedering en smaad verlaat het.
Lukas
vertel dat terwyl Jesus die dissipels seën, Hy in die hemel opgeneem is. Met
die uitdrukking dat Hy in die 'hemel' opgeneem is, word niks anders gesê dat Hy
verheerlik is, dat Hy volkome deurdronge was van die teenwoordigheid van God.
Daar word dus nie hiermee 'n uitspraak gemaak oor die plek waar Hy hom bevind
nie, maar veel eerder moet dit gesien word as 'n aanduiding van 'n nuwe vorm
van bestaan. (vgl. Berkhof)
Nadat Jesus
in die hemel opgeneem is, sê Lukas, het sy dissipels met groot blydskap na Jerusalem teruggekeer. Dit is opvallend dat
hierdie woorde slegs tweekeer in Lukas voorkom. Die eerste maal is reg aan die
begin van die evangelie en die tweede maal heel aan die einde. Lukas het dit
waarskynlik bewustelik so gekies om daarmee 'n aanduiding te gee dat die
evangelie van Jesus Christus 'n verhaal van groot blydskap is.
Na die
geboorte van Jesus sê die engel aan die herders: Moenie bang wees nie, want
kyk, ek bring vir julle 'n goeie tyding van groot blydskap wat vir die hele
volk bestem is (2:10).
Versteeg
wys daarop dat dit egter nie 'n blote herhaling van die woorde is nie. Met die
geboorteverhaal is daar sprake van die ‘bring
van die tyding van blydskap’, terwyl dit aan die einde gestel word dat die
dissipels ‘groot blydskap beleef het’.
Hierin lê die voortgang van Kersfees na hemelvaart. In die hemelvaart vind die
geboorte van Jesus sy doel en vervulling. Deur die werk wat Jesus deur sy
lyding en opstanding volbring het, word die blydskap van 'n boodskap vir die mense tot 'n werklikheid van die mense.
Hiermee
word iets van die karakter van die viering van hemelvaart aangedui. Dit gaan in
hierdie gebeure van afskeid nie om 'n wegkeer van die Here nie, maar ten
diepste oor 'n toekeer. Die God wat weggaan is terselfdertyd die Een wat kom.
Die afsluiting is fundamenteel 'n nuwe begin.
Met hierdie
insig in gedagte, trek Rahner die konsekwensies hiervan op 'n skerpsinnige en
tegelykertyd diepsinnige wyse deur na ons geestelike lewe:
"Hemelvaart
is de algemene gebeurtenis van de heilsgeschiedenis die zich in onze
persoonlijke genadegeschiedenis moet herhalen: wij worden rijk wanneer wij arm
worden, verlicht wanneer de lichten van de wereld uitdoven, meer met Hem
verenigd, wanneer wij schijnbaar vervreemden van zijn aardse vleselijke
nabijheid. Wanneer wij alleen maar verlatenheid en leegte in ons hart menen te
bespeuren, wanneer alle feestjubel ons als officiële drukte voorkomt, omdat men
zich de eigenlijke waarheid over zijn persoon immers niet toe kan geven, dan
zijn wij in werkelijkheid beter op het feest van hemelvaart voorbereid dan wij
vermoeden. Hij ontneemt ons immers slechts de schijn om ons zijn werkelijkheid
te geven. De oneindige, naamloze werkelijkheid, die Hij, van de Vader
ontvangen, in zijn Geest aan ons geeft, die wij ontvangen kunnen, omdat Hij,
met het onze terugkerend, ons zó omgevormd heeft, dat wij aan God deelachtig
kunnen zijn."
Ons almal
ken oomblikke van intense geluk. Ons het almal ervaring daarvan dat 'n mens se
lewe vol en vol vreugde kan wees. Maar ons ken almal terselfdertyd ook die
anderkant van die lewe. Ons ken dit uit persoonlike ervaring en ons ken dit uit
die verhale van swaarkry, droefheid en pyn wat ons ore elke dag bereik. 'n Baie
toegewyde gelowige het nou eendag teenoor my die opmerking gemaak dat sy weet
dat Jesus dit ook swaar gehad het terwyl Hy op die aarde was, maar dat Hy nou
veilig in die hemel sit terwyl sy daagliks die lewe soos 'n stuk loodswaar
bagasie op haar rug moet dra. Sy swaarkry het vir drie jaar geduur, maar haar
swaarkry duur al vir dertig jaar.
Die Duitse
teoloog, Helmut Thielicke, vertel dat toe hulle gesin hierdie gedeelte by geleentheid
saamgelees het, die jongste opgemerk het: "Toe die Here Jesus in die hemel
aangekom het, het sy Vader vir Hom gesê: nou moet jy maar hier bly, anders kom
jy net weer in die moeilikheid."
Wat hier in
kinderlike onskuld gesê is, leef op verskillende vlakke nog by baie volwasse
Christene. Na sy hemelvaart is Jesus opgeneem in die veiligheid van die hemel,
lewe Hy in die koestering van die Vader se arms, in die pynlose ewigheid.
So het die
meeste, veral griekse, filosowe ook destyds gedink oor die hemel en die aarde.
Vir hulle was die hemel die samevattende begrip vir die lig aan die ander kant
van ons wêreld en tyd, die sfeer waarin die suiwer idees woon. 'n Wêreld wat
nie onderwerp is aan die verganklikheid en die tydelikheid van ons aarde nie.
Hierin woon die Ewige, ver verwyderd van die slegte en die swaar van mens en
wêreld.
Die eerste
ding in hierdie teks wat 'n mens laat wonder of ons die saak reg verstaan, is
wanneer Lukas sê dat die dissipels na Jesus se hemelvaart met groot blydskap na Jerusalem teruggegaan
het. Dit voel vir 'n mens asof iets nie klop nie. Jesus was nie alleen hulle
Heer en leermeester nie, Hy was ook hulle vriend, iemand met wie hulle 'n
besondere pad saamgeloop het. 'n Mens sou darem ten minste 'n bietjie weemoed
verwag.
Nou is dit
interessant dat die Griekse woord wat Lukas gebruik, hier op 'n unieke manier
gebruik word. Die woord dustonai
beteken ‘om weg te gaan’ of ‘om afskeid te neem’ (soos wat die ou vertaling
sê), maar hier beteken dit nie 'n afskeid soos wanneer die verbinding tussen
persone volledig verbreek word nie. Dit beteken veel eerder 'n afskeid waarin
die verbinding tussen mense op 'n nuwe manier voortleef.
Volgens
Lukas se verstaan van Jesus se afskeid, is Hy nóg besig om tot siens te sê, en
nóg besig om sy dissipels vaarwel toe te roep. Hy is besig om vir hulle te toon
waar hulle vroeër aan Hom kon raak, Hom kon sien en hoor, dit nou alleen Hy is
wat aan hulle kan raak.
Daar is
egter ook 'n tweede saak wat hier baie belangrik is. Ons lees dat Jesus met sy
weggaan in die hemel opgeneem is. In
die populêre verstaan is die hemel dikwels ons voorstelling van die plek waar
God in alle ewigheid woon en waar ons uiteindelik ook saam met Hom vir die
ewigheid gaan bly. Dit is interessant om te sien dat die Bybel anders oor die
hemel praat. Die hemel is in die eerste plek, net soos die aarde aan die
verganklikheid onderworpe. In Openbaring lees ons (21:1) dat die eerste hemel
saam met die aarde sal vergaan en dat God in die voleinding 'n nuwe hemel sal
skep. Ook die hemel is dus nie soos die griekse filosowe gedink het, die plek
waar die ewigheid by wyse van spreke woon nie.
In Engels
is dit makliker om die hemel te verduidelik omdat daar in Engels twee woorde is
wat gebruik word, te wete sky en heaven. Die sky is 'n soort ruimtelike aanduiding, terwyl heaven nie noodwendig 'n kosmiese dimensie het nie, maar veel
eerder 'n geestelike dimensie. Die hemel
is nie eenvoudig bokant ons nie, maar omgewe ons van alle kante. Anders gestel,
die hemel is volgens die Bybel nie die ruimte bokant ons waarna ons kan opkyk
nie, dit is eerder die diepste agtergrond, die diepste kern van ons bestaan.
Dit is die allesomvattende heerskappy van God waar ons midde in staan. God is
dus nie in die hoogte nie, maar in die diepte van die lewe te soek (Thielicke).
Dat Jesus
in die hemel opgeneem is, is 'n Bybelse manier van sê dat Hy die menslikheid
van sy aardse bestaan en dus die aardse beperkings afgelê of neergelê het om
volledig deel te word van die goddelike bestaan.
Daar is
egter ook 'n derde ding wat hier gebeur, wat die vertrek van Jesus na die hemel
op 'n besondere manier toelig en verhelder. In vers 50 staan daar dat Hy hulle
uit die stad uitgelei het tot in Betanie en dat Hy sy hande opgehef en hulle geseën het. Ons lees ook in vers 51 dat ‘Terwyl Hy hulle seën, het Hy van hulle af weggegaan en is Hy in die
hemel opgeneem’. Alhoewel Hy van
hulle weggeneem is, het sy seën by hulle gebly. Wat beteken dit?
Die Griekse
woord wat hier vir seën gebruik word, rus volledig in die Joodse gebruik. Volgens
Genesis 48:15-23 het Jakob die twee seuns van Josef geseën en dit het beteken
dat hulle sy naam sal dra en dat sy naam in sy hulle sal voortleef (vers 16).
Die diepste kern waaroor die seën gaan, word duidelik wanneer Jakob vir Josef
sê: “Ek gaan sterf, maar God sal by julle wees (vers 21).”
Ook as die
Here vir Isak seën (Gen 26:3), verklaar Hy: “Ek sal by jou wees..” en ten slotte in Genesis 1 (vers 28)
met die skepping lees ons ook dat die Here, na Hy die mense geskep het, hulle
geseën het, wat beteken dat hulle met lewenskrag vervul word op so 'n manier
dat hulle deel ontvang van die lewe van God Self.
Al hierdie
dinge word in die Griekse woord vervat waarmee Jesus sy dissipels seën: Hulle
sal sy Naam dra, in die krag daarvan optree en hulle sal met sy lewenskrag
vervul word, op so 'n manier dat dit nie meer hulle is wat lewe nie, maar
Christus wat deur hulle lewe.
Presies
hierdie volheid van die seën word tot uitdrukking gebring wanneer Petrus in
Handelinge 3 (26) vir Jesus beskryf dat Hy Self, in sy persoon, vir al die
gelowiges tot 'n seën is. Let wel, nie alleen dat Hy al die gelowiges seën nie,
maar dat Hyself vir hulle tot 'n seën is.
As Jesus
dus sy hande oor die dissipels uitsteek en hulle seën, dan skenk Hy aan hulle
sy beskutting en beskerming, sy mag en heerskappy, maar veral sy persoonlike
teenwoordigheid.
So kan 'n
mens dus sien dat in al drie hierdie sake van vers 51; wat sy weggaan beteken,
waar die hemel is en veral sy seën, dat dit nie waar is dat ons hier op aarde
swoeg en onder die aanslae van die lewe buig terwyl Jesus veilig en onaangeraak
in die hemel sit nie. So het sy dissipels dit kennelik ook nie verstaan toe
hulle met groot blydskap na Jerusalem
teruggegaan het nie.
Hemelvaart
sou geen fees gewees het as dit so was dat Jesus veilig in die hemel sit en ons
te midde van die onveiligheid ons weg hieronder moes vind nie. Miskien wil die
fees eintlik niks anders doen as om ons op hierdie dag daaraan te herinner dat
Hy – die gekruisigde en opgestane Heer – hier by ons teenwoordig is. Nie as 'n
belofte nie, maar as 'n vervulde belofte, nie as 'n verlange nie, maar as die
Een wat die verlangendes omarm en die verlange stil.
Wat die
Bybel vir ons sê, is dat Jesus se weggaan is, soos 'n kind wat uit die huis
uitgaan. Dis nie 'n weggaan van die
ouers af nie. Die ouers weet dat hulle nie 'n kind se lewe vir hom/haar kan lei
nie, al sou hulle hoe graag hulle kinders wil beskerm teen die pyn van die
lewe. Die lewe is iets wat elkeen self moet ingaan, self moet opneem en
uiteindelik self voor moet verantwoording doen.
Maar ons
sien hier dat Jesus soos 'n liefdevolle ouer eers sy kinders gereedmaak vir die
lewe en hulle dan uitstuur, (let wel,
nie wegstuur nie). Maar in sy
uitstuur dra hulle sy Naam en tree hulle in die krag van sy Naam op.
Maar hier
is 'n belangrike punt waar die vergelyking tussen die ouer en Jesus ophou. Want
alle ouers weet dat hulle hulle kinders met niks meer as die versekering van
hulle liefde kan uitstuur nie. Jesus Christus stuur sy dissipels nie alleen met
die versekering van sy liefde uit nie, Hy stuur sy liefde saam met hulle.
Anders gestel: As die opgestane Heer is Hy by hulle. Nie alleen in Jerusalem en
in die omtrekke van Judea nie, maar oor die hele wêreld. Ook hier in
Suid-Afrika.
Jesus
Christus is nie in hemel opgeneem om self uit die moeilikheid te bly nie, Hy is
in die hemel opgeneem om óns moeilikheid op Hom te neem, om ons te help dra in
die moeilikste tye van ons lewe.
Jesus
Christus is nie weg sodat ons Hom hier tevergeefs soek nie. Veel eerder is die
teendeel waar: Dat dit Hy is wat hier tevergeefs na ons soek.
Jesus
Christus seën nie sy kinders omdat hulle voortaan op hulle eie is nie, Hy seën
ons sodat ons voortaan nooit op ons eie hoef te wees nie.
Bibliografie
Berkhof, H: Christian faith, 317-319; Bückmann, O” in Herr, tue meine Lippen auf, dl 3; Marshall, IH: Commentary on Luke (NIGTC); Noordmans, O Meditaties (Verzamelde werken 8), 343-344; Rahner, K Meditaties over feesten en alledaagse dingen, 90-98; Thielicke, H: Ik geloof; Versteeg, JP: Eerlijk luisteren na de bijbel, 46-48.